70و راحله، شرط استطاعت است. اين مطلب نيز اهميت بسيار دارد؛ گرچه در كلمات فقهاى پيشين، اشاره‌اى بدان شده است، ما مى‌كوشيم در اين نوشته، با تفصيل بيشترى، به نقد و بررسى آن بپردازيم.

نظرات و فتاواى فقيهان اهل سنت

1. مذهب حنفى: استطاعت عبارت است از وجود زاد و راحله؛ يعنى امكانات مورد نياز در سفر؛ از قبيل نوشيدنى‌ها، خوردنى‌ها، پوشيدنى‌ها، مسكن و وسيله رفت و برگشت. ¹

ميان عالمان فقهى و اصولى مذهب حنفيه، اختلاف است كه استطاعت شرط «ادا» است يا شرط «وجوب». فقهايشان بر اين باورند كه استطاعت، شرط وجوب است و اصولى‌ها معتقدند استطاعت شرط ادا است. در حاشيه ابن عابدين آمده است: «سالم بودن بدن و امنيت راه، از شرايط ادا است». ²

2. مذهب مالكى: استطاعت، امكان رسيدن به مكه و محل انجام اعمال حج، بدون زحمت و مشقت است. ³

فقهاى مذهب مالكى در اينكه «استطاعت سبب حج است يا شرط حج» و اگر شرط حج باشد، شرط وجوب است و يا شرط صحت، هر يك به راهى رفته‌اند.

در كتاب «مواهب الجليل» آمده است كه استطاعت سبب وجوب حج است. ولى اهل مذهب، از جمله ابن بشير، ابن شاس، ابن حاجب و ابن عرضه، استطاعت را شرط وجوب حج دانسته‌اند. در پايان نتيجه‌گيرى مى‌كند كه در اين مسئله چند قول است:

- استطاعت سبب حج است.

- استطاعت شرط وجوب حج است.

اين دو نظر به هم نزديكند.

- استطاعت شرط صحت حج است كه اين نظر ضعيفى است. ⁴

3. مذهب شافعى: بعد از آنكه استطاعت را تقسيم مى‌كند به «استطاعت به غير» و