6911. صاحب الجامع للشرائع (601 - 689 ه .ق) آورده است:
فالمطلق حجة الاسلام وعمرته ووجوبهما على الفور وفي العمر مرّة واحدة على كلّ انسان حرّ بالغٍ كامل العقل صحيح واجد للزاد والراحلة والنفقة لذهابه ورجوعه... راجع إلى كفاية من مال أو صنعة أو حرفة. 1
حج مطلق، عبارت است از حجة الاسلام و عمره آن و وجوب آن دو، فورى است و در تمام عمر، يكبار واجب است بر هر انسان آزاد بالغ عاقل سالم و داراى زاد و راحله و توشه رفت و برگشت و داشتن مال يا هنر يا شغلى كه در برگشت، زندگى او را تأمين كند.
12. علامه حلى (647 - 726 ه .ق) در «قواعد الاحكام» نگاشته است: «البحث الثالث الاستطاعة والمراد بها الزاد والراحلة...» 2؛ «بحث سوم در استطاعت و مقصود از آن داشتن زاد و راحله است».
13. نظر شهيد اول (734 - 786ه .ق) در «اللمعة الدمشقيه» چنين است: «وشرط وجوبه البلوغ والعقل والحرّية والزاد والراحلة» 3؛ «شرط وجوب حج، عبارت است از بلوغ و عقل و آزادى و داشتن زاد و راحله».
آنچه از مجموع اين تعريف‌ها به دست مى‌آيد، عبارت است از:
الف) تمامى فقها افزون بر عقل، آزادى، بلوغ و باز بودن راه، داشتن آذوقه و هزينه رفت و برگشت سفر را به نحوى شرط كرده‌اند.
ب) برخى از فقيهان، علاوه بر زاد و راحله، «رجوع به كفايت» را نيز شرط كرده‌اند.
ج) آنچه در اختلاف فتوا، نقش اساسى دارد، عبارت از اين مطلب است كه آيا استطاعت، شرط عقلى است يا شرط عرفى و اين مطلب، در كلمات فقها مورد بى‌توجهى قرار گرفته است كه درصدد برآمده‌ايم در اين مقاله به آن بپردازيم.
د) گروهى از فقها، آذوقه و هزينه رفت و برگشت را در صورتى شرط قرار داده‌اند كه به آن نياز باشد و برخى ديگر، نياز را قيد نكرده‌اند و معتقدند نياز باشد يا نباشد، زاد