56ابن ادريس نيز از فقيهانى است كه عمره مفرده را پس از حج افراد، واجب مى‌داند و مى‌افزايد: «پس از انجام مناسك، لازم است كسى كه حج قران و افراد انجام مى‌دهد، به سوى مسجد تنعيم يا يكى ديگر از ميقات‌ها خارج گردد و از آنجا براى انجام عمره مفرده، محرم گردد». ¹

علامه حلّى نيز در شرايع بر اين مطلب تصريح مى‌كند و مى‌نويسد: «بر كسى كه حج افراد انجام مى‌دهد، عمره مفرده پس از آن واجب است». ²

از آن جهت كه بسيارى از فقهاى صدر اول، در وجوب عمره مفرده همراه با حج افراد و قران سكوت كرده‌اند، در نتيجه بحث وجوب تأخير عمره از حج افراد و قران نيز در كلمات آنها مطرح نشده است.

2. ادله واجب نبودن تأخير عمره

درباره وجوب تأخير عمره مفرده، (در صورت واجب بودن) از حج افراد و قران، برخى از فقها بر اين باورند كه به طور حتم و يقين، واجب نيست عمره مفرده پس ازحج قران يا افراد به‌جا آورده شود. بلكه ممكن است پيش‌از آن انجام گيرد؛ ممكن است بر اين مدعا به ادله‌اى استدلال شود؛ از جمله:

الف) روايات

در ميان ادله دال بر وجوب، به‌ويژه روايات، روايتى كه دلالت كند بر وجوب ترتيب، يافت نشد. بلكه تمامى آنها مطلق‌اند؛ يعنى با انجام عمره، پيش از حج و پس از آن، سازگارند. افزون بر اينها شيخ صدوق روايتى را نقل مى‌كند كه در آن، به تخيير ميان حج و عمره تصريح شده است.

يك - اميرالمؤمنين على(ع) مى‌فرمايد:

«أُمرتم بالحج والعمرة فلا تُبالوا بأيّهما بدأتم»؛ «شما به انجام حج و عمره فرمان داده شده‌ايد؛ فرقى نمى‌كند به هر كدام آغاز كنيد». ³

دلالت روايت بر مدعا، تمام است؛ چون صريح است در تخيير. اما از نظر سند، بر