24شمار كافران است. ¹

آيات و روايات درباره اهميت حج، بيش از آن است كه در پيشگفتار مقاله‌اى بگنجد و بى‌ترديد مى‌توان حج را سرآمد احكام و واجبات شمرد. تا آنجا كه طبق برخى رواياتِ پيشوايان معصوم(عليهم السلام)، حج از تمامى واجبات، حتى نماز نيز مهم‌تر و برجسته‌تر است ² از اين روست كه زراره به امام صادق(ع) عرض مى‌كند: «مدت چهل سال از مسائل حج پرسيدم و شما پاسخ داديد»! ³

آثار فراوان حج در ابعاد گوناگون، به‌ويژه سياسى، فرهنگى و معنوى، بر هيچ خردمند و صاحب انديشه‌اى پوشيده نيست و در اين ميان، بايد گفت كه «عمره مفرده»، يكى از بخش‌هاى مهم حج است و از آن جهت كه در بيشتر ايام سال، انجام مى‌گيرد، از اهميت ويژه‌اى برخوردار است.

گرچه فقها درباره مطالب فقهى حج و عمره، مباحث عميق و دامنه‌دارى سامان داده و بر ميراث گرانبها و جاودانه فقهى افزوده‌اند، با اين حال، برخى از مباحث آن دو، بررسى و تحقيق دوباره‌اى را، آن هم با نگاهى نو، مى‌طلبد. از آن جمله است مسئله «وجوب عمره مفرده بر تمامى مسلمانان»؛ حتى بر كسانى كه دور از مكه‌اند و در اصطلاح فقها «نائى» ⁴، به شمار مى‌آيند.

روشن است كه استطاعت عمره مفرده، از آن جهت كه پيش‌تر، با وسايل و امكانات ابتدايى و غير ماشينى انجام مى‌گرفت، از استطاعت حج تمتع جدا نبود؛ به‌ويژه براى شيعيان كه بيشتر آنان، با مكه مكرمه فاصله بسيار دارند. ازاين‌رو اين مسئله كمتر مورد بحث واقع شده است. ليكن اينك كه استطاعت عمره مفرده با حج تمتع تفاوت دارد و افرادى ممكن است تنها نسبت به عمره مفرده، مستطيع شوند، اين پرسش پيش مى‌آيد كه آيا عمره مفرده بر كسانى كه از مكه مكرّمه دور هستند و نسبت به حج استطاعت ندارند، واجب است يا نه؟

در اين نوشتار، در پى يافتن پاسخ علمى و تفصيلى اين پرسش و پرسش‌هاى