20گذشته به همدان مى‌رسيد. كامل‌ترين شرح قديمى كه از شاهراه خراسان در دست است، شرحى است كه ابن رسته، در آخر قرن سوم، نوشته و شاهراه مزبور را منزل به منزل با ذكر رودها و پل‌هايى كه از روى آنها مى‌گذرد و ارتفاعات و سراشيبى‌ها و پيچ‌هاى جاده و قريه‌ها و دهكده‌هاى سر راه وصف كرده است. چهار شرح قديمى ديگر هم از اين جاده بزرگ در دست است كه آخرين آنها شرحى است كه مقدسى نوشته و مسافت‌ها را برحسب تعداد منزل هر راه ذكر كرده است.
از همدان راه‌هايى از سمت راست آن جدا شده به جنوب شرقى امتداد مى‌يافت، به نهاوند و از آنجا به همدان و از طريق بروجرد به كرج ابودلف مى‌رفت. از سمت چپ راه‌هاى ديگرى به سمت مغرب منشعب مى‌شد كه به قم مى‌رفت. 1 نكته مهم ديگر در رابطه با اين راه اين است كه شاهراه بزرگ خراسان كه قسمت مهمى از راه ابريشم نيز از آن مى‌گذشته، شهرهاى كرمانشاه تا قصر شيرين را در بر مى‌گرفته است و اثرى از راه‌سازى دوره ساسانى در آنجا مشهود است. 2
2. راه‌هاى فرعى
به جز مسيرى كه در بالا شرح آن گذشت، شهرهاى ديگرى به كرمانشاه متصل مى‌شدند؛ از سمت راست و چپ شهرهاى بزرگى كه در شاهراه خراسان واقع شده بودند، راه‌هايى منشعب مى‌شد كه به نقاط ديگر ايران مى‌رفت. از حوالى كرمانشاه راهى به سمت شمال مى‌رفت تا