23بعدها شاخه‌هايى از اين آريايى‌ها دوباره دست به هجرت زدند (در هزاره اول ق.م) و وارد سرزمينى شدند كه بعدها به سبب ورود ايشان، ايران خوانده شد. مهاجرت تازه‌واردان، در سه گروه متمايز «ماد، پارس و پارت» به غرب، شرق و جنوب ايران، سبب شد با غلبه بر بوميان - كه از نژاد آنان اطلاع دقيقى در دست نيست - و كشاكش با اقوام گوناگون و تحليل بردن بوميان، تركيبى از جمعيت را به وجود آوردند كه پس از آن، با هويت ايرانى شناخته مى‌شوند. ¹ اين قوم تا ورود اسلام به سرزمينشان، در طول چند قرن، چهار سلسله حكومت را تجربه كردند كه عبارتند از: ماد (655-550 ق.م)، هخامنشى (550- 330 ق.م)، اشكانى (248 ق.م - 224م) و ساسانى (227-652م).

مادها حدود هفت سده پيش از ميلاد، نخستين دولت آريايى را در غرب ايران، به مركزيت هگمتانه (همدان) تأسيس كردند و حدود يك سده، حكم راندند. اوج حكومت آنان در زمان هُوَخشَتره (633-585 ق.م) بود كه افزون بر سرنگونى دولت نظامى آشور به پايتختى نينوا (سال 610 ق.م)، بخش‌هايى از شمال بين النهرين و آسياى صغير را نيز به قلمرو مادها افزود. ² سرانجام اين دولت، به دست كوروش، مؤسس سلسله هخامنشى، منقرض شد.

كوروش، با تصرف قلمروى دولت‌هاى ماد، ليديه (لوديه) در آسياى صغير در سال 546 ق.م. ³ و نيز دولت بابل يا همان كلده جديد در سال 539 ق.م. نخستين