32

مفهوم اصطلاحى

در راستاى همين معناى لغوى و به تناسب مسائل فقهى، بحثى در اصول فقه مطرح شده است كه «اجزا» نام دارد. ¹ توضيح اينكه اگر «مأتى به» با «مأموربه» مطابقت داشته باشد، يعنى مكلف همان چيزى را كه مولا خواسته بود، محقق كند، در اينجا امر و طلب مولا ساقط است؛ امّا اگر به جهت جهل، نسيان، اضطرار يا ...، چنين تطابقى وجود نداشت، آيا آنچه در آن وضعيت خاص توسط مكلف انجام گرفته است مُكفى از مأمور به واقعى هست يا خير؛ كه در صورت كافى نبودن نياز به اعاده يا قضا باشد. ²

به عبارت ديگر اگر دو امر موجود بود؛ يك امر واقعى كه مكلف به دليل جهل، اضطرار يا ...، قدرت امتثال آن را ندارد و ديگرى امر ثانوى كه در آن اوضاع خاص براى او جعل شده است؛ در اين فرض بعد از انجام امر ثانوى و برطرف شدن عذر (عالم شدن يا از بين رفتن اضطرار) آيا مكلف بايد دوباره امر واقعى را امتثال كند، (عدم اجزا) يا عمل به همان وظيفه و امر ثانوى مكفى و بى نياز كننده از ماموربه واقعى است (اجزا). ³

گفتار ششم: بررسى مفهوم لغوى و اصطلاحى «تقيه»

مفهوم لغوى

تقيه از ريشه «وقى وَقْياً وَ وِقايةً و واقِية» و به معناى صيانت و حفظ است. ⁴ اهل لغت تصريح كرده‌اند كه تقيه به معناى اتّقاء (مصدر باب افتعال) است؛ از اين رو مى‌توان