27لفظى، دو معنى داشته باشد، بلكه يك معنا دارد و آن همان «حكم رانى» است كه مشترك معنوى بوده و دو مصداق دارد.
بسيارى از فقها مصداق حقيقى «حاكم» را امام معصوم(ع) يا كسى دانستهاند كه از جانب او براى ولايت يا قضاوت منصوب شده است. 1 و به تصريح برخى، مصداق واقعى «حاكم» در عصرِ غيبت، فقيه جامع شرايط است. 2
البته بر فقيه جامع الشرايط، عنوان «حاكم شرع» 3 نيز اطلاق مىشود؛ اين تعبير، از زمان علامه حلى به بعد 4 در متون فقهى شيعه رواج يافته است 5 و معمولاً در برابر حاكم جور بهكار مىرود؛ 6 هرچند در منابع متأخر اهل سنت نيز گاه اين تعبير بهكار رفته است. 7
مفهوم اصطلاحى
واژه «حاكم» دو كاربرد مهم اصطلاحى در علم اصول فقه دارد: نخست به معناى شارع حكيم (خدا)، كه در برخى منابع اهل سنت متداول است. 8