١٧
مفهوم‌شناسى
١. خليفه و امام
عنوان «خليفه» از مادۀ خلف به معناى جانشين (قائم مقام) فرد قبل گرفته شده ١ و مرحوم طبرسى درباره تفاوت خليفه با امام گفته است:
[عنوانِ] خليفه درباره جانشين و قائم مقام فرد قبل از خودش به كار مى‌رود، اما در معناى امام «تقدم» نهفته است؛ يعنى عنوان امام را درباره كسى به كار مى‌برند كه پيشواى ديگران است و آنان بايد از او پيروى كنند و به او سر بسپارند. ٢
به گفته راغب اصفهانى، خلافت در معناى نيابت از غير به كار مى‌رود و خليفه، نائب فردى غايب يا مرده يا عاجز خواهد بود يا به انگيزه بزرگداشت او، وى را خليفه مى‌خوانند؛ چنان‌كه خداوند دوستان خود را در زمين خليفه خوانده است: ( هُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلاٰئِفَ الْأَرْضِ ) (انعام: ١۶۵) و ( يٰا دٰاوُدُ إِنّٰا جَعَلْنٰاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ ). (ص: ٢۶) .
٢. ولايت
اين واژه از ماده «ولى» به معناى قرار گرفتن دو چيز در كنار هم با فرض نبود چيز ديگرى غير از خودشان ميان آنهاست و كلمه ولايت در معناى سرپرستى امر به كار مى‌رود. ٣
