30
5. پيشينه مراسم عبادى و رويكرد به حج قبل از اسلام
كعبه نخستين كانونى است كه براى پرستش توحيدى در جهان بنا شد؛ همان خانهاى كه امروزه مسلمين در موسم حج بدان روى مىآورند: (إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنّٰاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبٰارَكاً وَ هُدىً لِلْعٰالَمِينَ) ؛ «اولين خانهاى كه براى مردم بنا شده، همان است كه در مكه است و مبارك و براى جهانيان مايه هدايت است». (آل عمران: 96)
از اين تحليل ممكن است نتيجه بگيريم كه بنا كردن كعبه تقليدى از اديان ديگر، حتى اديان غيرتوحيدى است، در حالىكه اين برداشت غلط است و عكس اين مطلب نيز صحيح نيست؛ چهبسا ملتهايى كه از وجود كعبه خبر نداشتهاند ولى محلى براى اجتماع مذهبى خود بنا كردهاند؛ بنابراين بهتر است كه پيشينه حج را با هبوط آدم بر زمين و روايات وارده در اينباره و حج انبيا بررسى كنيم.
قرآن مجيد گاهى به اشارت و گاهى به صراحت يادآورى مىكند كه بيشتر مناسك و شعائر اسلامى مانند نماز، روزه، زكات، حج و امثال آنها، سابقهاى ديرينه در ميان پيروان انبياى سلف و ديگر اديان آسمانى دارد، هرچند كيفيت، زمان و موسم برگزارى آنها با آنچه در اسلام است متفاوت است.
روزه يكى از عبادات اسلام است كه به گواه قرآن كريم، بر پيروان اديان ديگر نيز مقرر بود و آنها به گرفتن روزه - هرچند با تفاوتهايى - موظف بودند:
(يٰا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيٰامُ كَمٰا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ) (بقره: 183)