15سفر حج مثل تدبّر در قرآن است كه هر بار، آدمى نكته‌اى تازه مى‌آموزد. حج سفرى نيست كه با شعر و مقاله و كتاب بتوان به عمق آن رسيد. جمع شدن خداپرستان در مكه كه محل فروپاشى بت‌هاست به ما درس بت‌شكنى مى‌دهد. رسول‌الله(ص) و امام حسين فرياد خود را از كنار كعبه سر دادند و امام زمان(عج) نيز قيام خود را از آنجا شروع خواهد كرد. آنچه در حج و طواف مى‌گذرد، حركت است، نه ركود و ايستايى؛ ياد است، نه غفلت و بى‌خبرى؛ تواضع و خاكسارى است، نه تكبّر و فخرفروشى؛ حج مهم‌ترين و سازنده‌ترين سفرى است كه انسان در طول عمرش انجام مى‌دهد، بايد از خداوند استمداد و بر او توكل كنيم تا از بركات اين سفر محروم نمانيم. چه بركتى بالاتر از آنكه انسان مهمان خدا و پيامبر و امامان معصوم(عليهم السلام) شده و تمام گناهانش بخشيده مى‌شود؛ چه بركتى بالاتر از اجتماعى ميليونى؛ همراه با ناله و سوز و شور و شعور، دعا و نيايش و اعلام برائت از كفار و بازديد از باقى‌مانده‌هاى صحنه‌هاى نصرت و پيروزى در تاريخ اسلام و عبور از قدمگاه رسول‌الله و نيكان روزگار.