12هم مى‌آيند - تلاش و حركت و سكون و قيام و قعودِ هماهنگ‌شان همه آنان را به يكديگر پيوند مى‌دهد و صفحه روشن و همه كس‌شناس آن، تصويرى از نماى كلى زندگى انسان موحد را عرضه مى‌كند و در عملى رمزى، به مسلمانان درس زندگى هدف‌دار و جهت‌دار مى‌دهد.
از ورود در ميقات و حضور در ساحت احرام و تلبيه و تروك تا طواف گِرد مركز كعبه و سعى ميان صفا و مروه و وقوف در محشر عرفات و مشعر و ذكر و تضرع و تعارفى كه در آن است و تا رسيدن به منا و قربانى‌اش و رمى جمره‌اش و حلقش و سپس دوباره برگشتن به طواف و سعى ... همه و همه درس‌هاى رسا و روشن، حركت جهت‌دار و دسته‌جمعى و معرفت‌آميز مسلمان، در عرصه توحيد و در مسعاى حيات و بر گِرد محور «الله» است.
زندگى در آيينه حج، يك سر دائمى بلكه يك صيرورت هميشگى به سوى خداست. حج، درس هميشه زنده عملى و سازنده است كه - اگر به هوش باشيم - راه و رسم زندگى ما را در صحنه‌هاى عملى و روشن ترسيم مى‌كند.
حج، يك عبادت عادى نيست بلكه مظهر اسلام است. اسلامى كه سه قالب دارد: اسلامِ در قالب كلمات، قرآن است. اسلام در قالب انسان، امام است و اسلام در قالب عمل، حج است.
كعبه، مركز تجمع همگانى است، مكه مركز الوهيت، حرم رسول الله(ص)، مركز نبوت. مسجد كوفه، مركز ولايت و حرم امام حسين(ع) مركز شهادت است؛ در اين چهار مركز، انسان‌ها همه خودى هستند،