41

تنوع منابع معرفت

همان‌طوركه انسان داراى ابزارهاى متنوع در مقام دريافت واقعيت است، منابع مختلفى براى كسب معرفت دارد و مى‌تواند از آنها بهره بگيرد. در نظر مقام معظم رهبرى مضاف بر اينكه عقل، ابزار مهم معرفت شناسى است يكى از منابع مهم معرفت نيز هست. ايشان درباره اهتمام رسول اكرم (ص) به تربيت عقل معتقدند:

اولين كار پيامبر مكرم اثاره عقل است؛ برشوراندن قدرت تفكر است؛ قدرت تفكر را در يك جامعه تقويت كردن. اين، حلال مشكلات است. عقل است كه انسان را به دين راهبرد مى‌دهد، انسان را به دين مى‌كشاند. عقل است كه انسان را در مقابل خدا به عبوديت وادار مى‌كند. عقل است كه انسان را از اعمال سفيهانه و جهالت‌آميز و دل‌دادن به دنيا باز مى‌دارد؛ عقل اين است. لذا اولْ كار اين است كه تقويت نيروى عقل و خرد در جامعه انجام بگيرد؛ تكليف ما هم اين است. ¹

بنابراين:

در اسلام ضديت دين با علم و ضديت دين با عقل، اصلاً معنا ندارد. در اسلام يكى از منابع حجت براى يافتن اصول و فروع دينى، عقل است؛ اصول اعتقادات را با عقل بايستى به‌دست آورد؛ در احكام فرعى هم عقل يكى از حجت‌هاست. اگر شما به كتب احاديث ما نگاه كنيد، مثل كتاب «كافى» كه هزار سال پيش نوشته شده، اولين فصل آن، «كتاب العقل والجهل»، است كه اصلاً فصلى است در باب عقل و ارزش و اهميت آن و اهميت دانايى و خردمندى. اسلام همچنين نسبت به علم، مهم‌ترين حركت و مهم‌ترين تحريك و تحريص را داشته است. ²

ايشان براى عقل، مرجعيت مستقل و ذاتى قائل‌اند اگرچه معتقدند آموزش‌هاى اولياى الهى به عقل مدد مى‌رساند: «واقعاً هم عقل و تفكر مى‌تواند انسان را پيش ببرد.