10تجاوز ديگران است. بى‌شك، نيروها و استعدادهاى چنين اجتماعى، در مسير صحيح به كار مى‌افتد.

از نظر نقلى و عقلى، تمام افراد جامعه مكلف‌اند حقوق و حدود ديگران را محترم بشمارند و ضمن تطبيق منافع خود با مصالح عمومى، از هرگونه رفتار سليقه‌اى كه با حقوق مردم ناسازگار است، بپرهيزند. البته اين مقصود، به آسانى در جامعه تحقق نمى‌يابد. در نتيجه، برخى افراد مرتكب رفتارى مى‌شوند كه با حقوق ديگران ناسازگار مى‌باشد؛ به‌طورى‌كه مديون ديگران مى‌شوند. در چنين صورتى، آن افراد بايد رضايت صاحبان حق را به‌دست آورند؛ زيرا در غير اين صورت، خداوند اعمال عبادى آنها را نمى‌پذيرد.

مسئله حق‌الناس در مناسك حج، به‌سبب جايگاه اين عمل عبادى، اهميت ويژه‌اى دارد. ازاين‌رو بر زائران سرزمين وحى لازم است كه در اداى حقوق ديگران و گرفتن رضايت صاحبان حق، توجه بيشترى داشته باشند.

اين نوشتار با عنوان «حج و حق‌الناس» و به قلم محقق محترم «آقاى داود حسينى»، به حقوقى مى‌پردازد كه اداى آنها براى هر فرد زائر، قبل از سفر حج ضرورى است تا ضمن تمرين در طول سفر، همواره به رعايت حقوق ديگران توجه داشته باشد. اميدواريم خوانندگان عزيز با مطالعه اين اثر، ضمن آشنايى با جايگاه و آثار حق‌الناس، در رعايت و حفظ حقوق ديگران بكوشند و در تحصيل رضايت صاحبان حق موفق باشند.

پژوهشكده حج و زيارت

گروه اخلاق و اسرار