46

1. معناى لغات آيات

پيش از ورود به بحث تفسيرى لازم است لغات تازه در اين آيات را معنا كنيم:

بَوَّأْنَا : بَوَّءَ از مادّه «بَوَءَ - بَوَاء» در اصل به دو معنا آمده است: رجوع به سوى چيزى و مساوى بودن دو يا چند چيز با هم، چنان‌كه گفته مى‌شود: «

تَبَوّأَ بيتاً اتّخذه مسكناً يرجع إليه - وهم في هذا الأمر بواء أى سواء ». ¹

بنابراين، چنان‌كه بعداً خواهيم ديد، آيه هم مى‌تواند به اين معنا باشد كه مكان خانه كعبه را كه بر اثر حوادث و طوفان خراب شده بود، «مسطح و آماده كرديم» و هم مى‌تواند به معناى «بازگشت ابراهيم به محل اصلى خانه خدا براى تجديد بنا و عبادت» باشد.

رُكَّعْ : جمع راكع است، چنان‌كه سجود جمع ساجد است.

أَذِّنْ : فعل امر از اذان به معناى اعلام است.

رِجَال : جمع راجلْ به معناى پياده است.

ضَامِرْ : اسب لاغرى كه بر اثر كار، كم‌گوشت شده است نه بر اثر مرض و پيرى و... .

فَجّ : راه وسيع و دره كه «راغب» مى‌گويد:

«الفجّ الشقّة يكتنفها جبلان ويستعمل في الطريق الواسع».

عَمِيق : گودى و ژرف كه در اينجا به معناى دور است.

بَهِيمَة : هر چهارپا يا حيوانى را گويند، خواه از دريا باشد يا خشكى.