46 درگذشت رسول خدا(ص)، شخصى را از ميان خود براى خلافت برگزينند. آنها حتّى پس از واقعۀ غديرخم و بيعت با على(ع)، بار ديگر در مدينه اجتماع و بر پيمان خويش تأكيد كردند». ¹

ب) طبق شواهد تاريخى، پس از رحلت پيامبر گرامى اسلام(ص)، دست‌كم سه جناح عمدۀ سياسى شكل گرفت:

1. انصار، اين افراد به دليل حمايت از رسول خدا(ص)و مسلمانان مهاجر، همواره از موقعيّت ممتازى در جامعۀ اسلامى برخوردار بودند؛ امّا پس از فتح مكه و گرايش اغلب قريش به اسلام، جايگاه آنان بسيار تضعيف شد؛ زيرا قريش در سايۀ اسلام، قدرتى دوباره يافت و بيم آن مى‌رفت كه دوباره تسلّط و برترى گذشتۀ خود را بر ساير قبايل بازيابد؛ لذا انصار با درك چنين موضوعى به فكر آيندۀ خود افتادند و در صدد حفظ موقعيّت خويش برآمدند. هر چند رسول خدا(ص)، به ويژه در پايان عمر خويش، بارها به مسلمانان توصيه فرمود تا حقوق انصار را رعايت كنند و از انصار نيز خواست كه به پاداش‌هاى بهشتى بينديشند كه خداوند براى آنها در نظرگرفته و از دنياطلبى بپرهيزند. به هر حال، آنان بدون توجّه به سفارش‌هاى مكرّر پيامبر(ص)و بيعت خويش با على(ع)، در سقيفه اجتماع كردند و زمام امور را به سعدبن‌عباده - رييس خزرجيان - سپردند. البتّه فقدان عنصر وحدت‌بخش در گروه انصار از سويى و بروز كينه‌هاى ديرين ميان تيره‌هاى مختلف اين طايفه - به‌ويژه اوس و خزرج - از سوى ديگر، از موفّقيّت اين گروه كاست و سبب شكست آنان در صحنۀ تعيين خليفه شد.

2. مهاجرينو در رأس آنان، ابوبكر و هم‌فكران او، به‌رغم اين كه در سقيفه در اقلّيّت كامل بودند، توانستند با تمسّك به دلايلى چون سوابق طولانى خويش در اسلام، توانمندى‌هاى قريش و پيروى نكردن آنها از انصار و نيز انتساب خود به