2) 2- ذهبى مى‌گويد: پيامبر از طرف العالية وارد قباء شد؛ تاريخ اسلام، ج 1، ص 322. و طبرى مى‌گويد: پيامبر از طرف القائله وارد بنى‌عمرو بن عوف شدند؛ ج 2، ص 377. ياقوت مى‌گويد: پيامبر(ص) بعد از چهار روز توقف در قباء و تأسيس مسجد قباء، نماز جمعه را در بنى‌سالم به جا آورد و سپس در طول وادى رانوناء يا رانون حركت كرد؛ معجم البلدان، ج 3، ص 19. اما در مسيرى كه در اطلس جهان اسلام ارائه شده، بعد از رئم، سياله و سپس ملل و بعد تربان و بعد الحفير، معجم البلدان، ج2، ص227 و سپس ذوالحليفه و بعد قباء آمده است كه به بررسى اين مسير براساس بيان معجم البلدان مى‌پردازيم: در اين اطلس، سياله در طريق حج قرار دارد و اولين منزل براى مردم مدينه بوده كه قصد حج دارند؛ ج 3، ص292، در مغازى واقدى نيز سومين منزل پيامبر در مسير حجة الوداع است؛ ص837 ؛ روض‌المعطار، ص333 ، سياله را دهى بزرگ توصيف كرده كه تا مدينه 29 ميل فاصله دارد. و بعد از آن الروحاء است. معجم البلدان، ملل را منزلى ميان مكه و مدينه مى‌داند و علت نام‌گذارى آن را اين مى‌داند كه عابر اين راه را با سختى و مشقت زياد طى مى‌كند؛ ج 5، ص 194، و تربان را نيز جايى بين ذات الجيش و ملل و سياله مى‌داند كه داراى آب‌هاى زيادى است و نيز آورده كه تربان دهكده‌اى در فاصله يك شب تا مدينه است؛ ج2، ص20. اين راه، همان راه انبياء و راه سلطانى است و چنان‌كه بررسى كرديم، احتمالاً پيامبر از عرج به بعد، از همين طريق مسير را ادامه داده‌اند؛ يعنى بنابر بيان ابن اسحاق حركت از مكه تا قديد در نهايت اختفاء و حركت در شب و در بستر مسيل‌ها و بطون وادى‌ها بوده است. سپس مقدارى در جاده حركت كرده‌اند و سپس تا عرج، با عبور از مدالج و گردنه‌ها و بطون وادى‌ها، با رعايت اختفاء، حركت كرده‌اند. اما اين مسير در هيچ‌يك از روايات هجرت ذكر نشده است. در مورد عبور از شعب فَيد، بايد گفت كه مسير قاحه به سوى الغائر نيز چندان راه نزديك‌ترى نسبت به مسير عرج نيست؛ مضافاً بر اينكه نامى از فيد هم در احاديث هجرت نيامده است. فَيد در ميانه راه كوفه واقع بوده كه حاجيان، اسباب و اثاثيه خود را در آن مى‌گذارند. گاهى در آنجا آب پيدا نمى‌شود و راهى بسيار سخت از رمل دارد؛ به‌طورى كه كاروان‌ها از آن راه دورى مى‌كنند؛ ج 4، ص 282. روض المعطار نيز فيد را در نيمه راه حج بين مكه و بغداد ذكر كرده و اهالى آن را از طىء مى‌داند؛ ص443. بعد از غلبه محمد بن حسن بر مدينه، منصور لشكرى براى سركوبى او فرستاد. سپاه او در فيد توقف كرد و مردم مدينه شروع به كندن خندق كردند، بنابراين، فاصله فيد تا مدينه بايد فاصله زيادى باشد كه مردم مدينه با آن محاسبه، شروع به كندن خندق كرده‌اند؛ بنابراين پيامبر به طرف وادى عرج حركت كرده‌اند و از وادى يدعه (كه در متون سيره نيز نام آن به همين عنوان در حديث هجرت نيامده) گذشته‌اند و سپس در راه انبياء به حركت خود ادامه داده‌اند و از الروحاء عبور كرده‌اند كه تأكيد زياد پيامبر بر عبور از راه پيامبران بوده است. روحاء در 41 ميلى مدينه و دو شبانه‌روز تا آن فاصله دارد. تاريخ الخميس، ص427. پيامبر فرمودند كه حضرت عيسى، در اين وادى تهليل گفته حج و عمره نموده است. پيامبر در روحاء در نزديكى عرق الظبيه نماز خوانده است؛ روض المعطار، ص 277. اما در اين راه، سياله در جاى درستى قرار ندارد؛ چون معجم البلدان آن را در يك منزلى مدينه مى‌داند. مسير اطلس جهان اسلام نه با واقعيت‌هاى طبيعى مسير منسجم است و نه با آنچه كه در سيره آمده است. اما مسيرى كه عاتق ارائه داده چنان‌كه ايشان ادعا كرده‌اند، با مسير طبيعى است و طريق سيره سازگارى بيشترى دارد. به هر حال درباره اين قسمت از مسير تا قباء و تا مسجد، بحث وجود دارد.