38
امر هشتم: فعل مسلم و حمل بر صحت
هرگاه شخص مسلمانى عملى را انجام دهد كه آن عمل از جهتى صحيح باشد و از جهت ديگر فاسد و خلاف شرع، بر همه واجب و لازم است كه آن را حمل بر صحت كنند و مادام كه دليل قطعى و يقينى برخلاف آن نباشد، هيچكس حق ندارد آن را حمل بر فساد و خلاف شرع نمايد؛ زيرا سيرۀ مسلمانان و اجماع و نظام زندگى و معاملاتشان بر اين اساس بنا نهاده شده است. بنابراين، اگر كسى ببيند مسلمانى طفل يتيمى را كتك مى‌زند، در اين حال دو احتمال برايش پيش مى‌آيد؛ الف: براى ادب و تربيت كردن است ب: از روى ظلم و ستم و آزار و اذيت مى‌باشد. اگر دليل قطعى بر آزار و ستم نداشته باشد، حق ندارد فعل او را حمل بر ظلم نمايد. پس اگر پيش از ديدن اين عمل، شخص ضارب را عادل مى‌دانست، همچنان بايد آثار و احكام عدالت را بر او جارى كند و به صِرف مشاهدۀ اين عمل مشكوك، حق ندارد حكم به عدم عدالت وى نمايد. همچنين اگر ببيند مردى با زنى معاشرت دارد و نمى‌داند اين معاشرت مشروع است يا غير مشروع و يا ببيند كسى نوشابۀ سرخ رنگى مى‌نوشد و احتمال مى‌دهد خمر است، يا ببيند كسى بر زمين سجده مى‌كند و نمى‌داند، سجده بر خدا مى‌كند يا مخلوق، يا در ازدواج يا طلاق كسى و يا فروش و وقف چيزى و يا هر كار ديگرى شك