32
پيامبر (ص) حدوداً سى ساله بوده كه در تجديد بناى كعبه با ديگران مشاركت داشته است. از سوى ديگر مى‌توان فهميد كه آن حضرت براى تأمين معاش خانوادۀ خود فعّاليّت مى‌كرده است.
به‌خصوص كه بيشتر فرزندان آن حضرت پيش از نبوّت وى بدنيا آمده بودند. اگر چه دربارۀ كارهاى روزمرّۀ آن حضرت در پيش از بعثت، جزئيّات بيشترى نمى‌دانم امّا بى‌ترديد علّت اين امر، بجز مواردى كه به بُعد اخلاق بزرگ آن حضرت مربوط مى‌شود، اين است كه ما در طول اين بُرهه از زمان مسئله‌اى جدا از محيط مألوف پيامبر (ص) نمى‌يابيم تا قابل طرح باشد.
سكوت ديگر سيره‌نويسان از بازگويى مطالب بيشتر در اين باره، خود نكته‌اى است كه مى‌توانيم آن را به‌حق در جهت مصالح ميراث اسلامى تثبيت كنيم. ميراثى كه همواره امانتى تاريخى و استوار را تا دورترين جاى با خود مى‌برد. آن هم به هنگامى كه از هرگونه افزونى و كاستى براى دستاوردهاى ثابتى كه در دسترس خود مى‌يابد ابا دارد، چه اين دستاوردها به مصلحت او باشد يا نباشد.
امّا پس از اين همه، بار ديگر به شما به پاس اين تلاش بزرگ و گسترده تبريك مى‌گويم. جنابعالى با اين اهتمام، توفيق يافتيد پيرامون مسئلۀ دين عموماً و انديشۀ قرآنى خصوصاً پرتوى تابناك بيفكنيد تا در تحكيم مبانى عقلانى ايمان، بهره‌اى از آنِ خود كرده باشيد.
اميدوارم در اين موفّقيّت معنوى به بزرگترين پاداش‌ها نايل شويد كه به‌حق كتاب شما بدان سزاوار است. آرزو مى‌كنم پيام منطقى و حكيمانۀ شما به گوش خردمندان روشن فكر برسد و به ژرفاى جان آنان رسوخ كند و از نو حيات عقل و احساس را در وجود آنها بيدار سازد.
پاريس 15 آوريل 1946
شيخ محمّد دراز
استاد دانشگاه الازهر