81

18. مراعاة الخلاف

اماميه؛ در كتب اماميه، از «مراعاة الخلاف» به عنوان اصلى از اصول استنباط ياد نشده و به نظر آن‌ها دليلى بر اعتبار آن وجود ندارد.

مالكيه، شافعيه و حنفيه؛ به اين سه مذهب نسبت داده شده كه مراعاة الخلاف را يكى از اصول شمرده‌اند ولى در مذهب مالكيه بر اصل بودن مراعاة اخلاف بيش از مذاهب ديگر تصريح شده است.

در توضيح آن گفته‌اند: «في كتب المالكية يوجد بعض المسائل لها حكمان متنافيان، لتوارد دليلين المتعارضين عليه؛ احديها أخذ به المالكية و الآخر أخذ به غيرهم، فاعتبروا كلا الحكمين معلّلين ذلك بمراعاة الخلاف».

بعضى از مالكى‌ها نيز آن را نوعى استحسان شمرده‌اند. به هر حال، «مراعاة الخلاف» را يكى از اصول مذهب مالكى شمرده‌اند و در مذهب شافعى و حنفى نيز اين اصل مطرح شده ولى از مذهب حنبلى در اين باره نقلى ديده نمى‌شود. ¹

19. عمل اهل مدينه

اماميه؛ عمل اهل مدينه در كتب اماميه به عنوان يكى از اصول استنباط، مطرح نيست و فى نفسه اعتبار ندارد.

مذاهب چهارگانه، غير از مالكيه؛ عمل اهل مدينه در نظر اين مذاهب به طور مستقل به عنوان يك اصل شمرده نشده؛ ولى مالك عمل آن را به طور مستقل مطرح كرده است.

منظور مالك از حجيت عمل اهل مدينه آن است كه عمل اهل مدينه خواه مبتنى بر نقل و حديث باشد يا مبتنى بر اجتهاد واستدلال و خواه قبل از قتل عثمان يا پس از آن باشد، به نظر مالك، معتبر و حجت است و بر خبر واحد مقدم مى‌باشد.