36البته معناى اصلى «امّ» مادر نيست. از آن جهت به مادر امّ گفته مى‌شود كه مادر نسبت به فرزند خود اصل يا منشأ يا مرجع محسوب مى‌گردد. اما دربارۀ مكه چون اصل يا مجمع يا منشأ عالم است (پديدۀ «دحو الارض» ) به آن ام القرىٰ گفته‌اند.

در بارۀ علت نامگذارى شهر مكه به «ام‌القرىٰ» نكات متعددى بيان شده است از جمله:

الف: علت نامگذارى، شرافتى است كه خداوند به اين شهر داده؛ پس شهر مكه به جهت شرافت، اصل عالم است. ¹

ب: از آن جا كه شهر مكه قبله تمام انسان‌هاست، مرجع و مقصد جهانيان نيز هست. ²

ج: وجهى كه بيش از وجوه ديگر بر آن تأكيد شده مسأله دحو الارض است.

اين مسأله در دو حديث سابق بيان شد. بدين لحاظ مكه مكرمه اصل يا منشأ عالم است، يعنى زمين در مراحل اوليه خلقت نخست، فقط به سرزمين مكه خلاصه مى‌شد، اما در مرحله توسعه از اين سرزمين گسترش يافت.

واژۀ ام‌القرى در دو آيه از قرآن آمده است. در يك آيه مسأله نزول وحى و انذار ام‌القرى مطرح است:

وَ كَذٰلِكَ أَوْحَيْنٰا إِلَيْكَ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرىٰ وَ مَنْ حَوْلَهٰا وَ تُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لاٰ رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَ فَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ. ³

«ونيز اين قرآن را به زبان عربى برتو وحى كرديم تا ام‌القرى و ساكنان اطرافش را بيم دهى، همچنين آنان را از روز قيامت - كه در آن ترديدى نيست - بترسانى كه گروهى در بهشتند و گروهى در آتش سوزان.»

دعوت پيامبر داراى مراتب و مراحلى بود. ⁴ در آغاز دعوت به صورت انذار عشيره