40اين خُمِ صفا را نخست ابراهيم عليه السلام نهاد، خدا او را فرمود مردم را به حج بخوان تا از گوشه و كنار بر پشت اشتران، خود را به جهان بيرنگى برسانند؛ دنيايى كه در آن از جدال، زشتى و برترى فروشى خبرى نيست.

امروز هم پس از گذشت هزاران سال، آن خم برجاست و همان اثر را دارد و تا جهان باقى است، هرسال صدها هزار نفر، دعوت محمد، ابراهيم و دعوت يگانه را پاسخ مى‌دهند. تنها فرق امروز با آن روزها اين است كه در عصر ما، شترهاى لاغر وظيفۀ خود را به كشتى‌هاى اقيانوس پيما و هواپيماهاى جمبوجت و بوئينگ محول كرده‌اند، كه پشت سرهم و بدون فاصله درلنگرگاه جده پهلو مى‌گيرند يا در فرودگاه بزرگ اين بندر به زمين مى‌نشينند. اگر اين قطارهاى پيوسته نبود چگونه در مدتى كمتر از دو هفته يا سه هفته بيشتر از پانصد هزار وارد اين شهر مى‌شد؟ (اين رقم آن‌هايى است كه خود را به بندر جده مى‌رسانند). شب و روز در هر سه دقيقه يك جت بوئينگ و هر دقيقه يك هواپيماى كاراوِل به زمين مى‌نشيند. كاروان‌هاى ديگر هم از راه دريا و خشكى بدين شهر و شهرهاى ديگر عربستان سعودى مى‌رسد.

من بارها به شهرهاى پر جمعيت رفته‌ام و در اجتماعات