34ساده نيست. بسيارى از برادران مى‌خواهند حمد و سوره و اعمال نماز واجب را هم در همان مجالس ياد گيرند، مثل اينكه نماز هنگام بيرون شدن براى حج بر آنها واجب شده است. خوب، به قول معروف از هر جاى ضرر برگرديم منفعت است. اما چگونه برگرديم؟ بنده كه سالهاست در كار تعليم زبان عربى هستم به تجربه دانسته‌ام چون سنين عمر كودك از پانزده گذشت و تار آواهاى گلو سِتَبر شد، ديگر مشكل است بتوان حروف را مانند عرب زبانان از مخرج ادا كرد و چقدر آن‌روحانى محترم رنج مى‌برد كه مى‌خواست به پيرمرد هفتاد ساله از روستاى دور افتاده‌اى تعليم دهد تا به جاى «اِنَّ الْهَمْتَ وَالنِّهْمَةَ»، «اِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ» بگويد و يا «وَ لاَ الضَّالِّين» را «وَلاَ الزَّالِّين» تلفظ نكند. اگر آن برادر مسلمان پيش از آغاز بلوغ شرعى به ياد گرفتن و درست گفتن حمد و سوره مى‌پرداخت و اگر در همان سال‌ها احكام حج را كه ممكن است روزى بر او واجب گردد مى‌آموخت با چنين دشوارى‌ها روبرو نمى‌شد.

بايد پذيرفت كه مقدار توجه ما به فراگرفتن احكام و آداب دين، نمايانگر درجۀ علاقه ما نسبت به اين دين است. اگر در مكه و مدينه اعمال بعضى حاجيان نشان