15ح) ملازمه بين وجود جزا با وجود شرط مثال اگر زيد نزد تو آمد او را اكرام كن.
از اين موارد به باب ملازمات غير مستقل عقلى تعبير مى‌شود؛ زيرا يكى از مقدمات آن شرعى و غير عقلى است همان‌گونه كه از مورد اول به باب ملازمات مستقلات عقلى تعبير مى‌شود.
2. موارد تنقيح مناط
هرگاه موضوع در لسان دليل مقرون به اوصاف و خصوصياتى باشد كه عقل قطعى آنها را دخيل در حكم نداند مى‌توان آن خصوصيات را الغا كرده و حكم را تعميم داد. از باب نمونه اينكه شخصى اعرابى به رسول خدا(ص) عرض كرد:
هَلَكْتُ يا رَسُولَ اللهِ! فَقال(ص): ما صَنَعْتَ؟ قال: وَقَعْتُ عَلي‌أَهْلِي فِي نَهارِ رَمَضَانَ. فَقَالَ(ص) إعْتِقْ رَقَبَةً. 1
هلاك شدم‌اى رسول خدا(ص)! حضرت به او فرمود: چه كرده‌اى؟ او عرض كرد: من با اهل خود در روز ماه رمضان مواقعه كرده‌ام. حضرت فرمود: بنده‌اى را آزاد كن.
در اين مورد مى‌توان تنقيح مناط حكم كرده و خصوصيت اعرابى بودن را القا نمود، و به غير اعرابى نيز تعميم داد.
ولى در مواردى كه القاء خصوصيت ظنّى است نمى‌توان حكم را