49شده، به احتمال اوّل اشاره دارد؛ يعنى مقام ابراهيم(ع) همان جايى است كه سنگ مخصوصى كه اثر پاى حضرت ابراهيم(ع) در آن مشهود است، در آنجا گذاشته شده است. ¹

و) حج، واجب همگانى و عمومى

خداوند متعال، درباره وجوب و تشريع حج مى‌فرمايد: (وَ لِلّٰهِ عَلَى النّٰاسِ حِجُّ الْبَيْتِ) . (آل‌عمران: 97)

از اطلاق آيه شريفه و تعبير به « علي النّاس » استفاده مى‌شود كه وجوب حج، وجوب عمومى و همگانى است و اختصاصى به مسلمانان ندارد، بلكه همه مكلّفند، حج را كه يك عبادت به تمام معنى است، به جا آورند.

در تفسير نمونه در اين باره آمده است:

از اين آيه، استفاده مى‌شود كه وجوب حج، مانند ساير قوانين اسلامى، اختصاصى به مسلمانان ندارد، بلكه همه موظّفند آن را انجام دهند و با قاعده معروف «الكُفّارُ مُكَلَّفوُنَ بِالفُروعِ كَما انَّهُم مُكَلَّفوُنَ بِالاُصُول» ؛ «كافران، همان طورى كه به اصول دين مكلّف مى‌باشند، به انجام فروع دين، نيز موظّفند»؛ آيه فوق و مانند آن تأييد مى‌شود. گرچه شرط صحيح بودن اين‌گونه اعمال و عبادت، اين است كه نخست، اسلام را بپذيرند و سپس آنها را انجام بدهند. اما بايد توجه داشت كه عدم قبول اسلام، مسئوليت آنان را در برابر اين‌گونه وظايف از بين نمى‌برد. ²

از طرفى، حج از عبادات بزرگ اسلام است كه اختصاصى به افراد غنى و ثروتمند ندارد و بر همه مسلمانان واجب است، زيرا حج از نظر اسلام چهره‌اى مردمى دارد و بسيارى از افراد قادر به انجام آن مى‌باشند.

در قرآن مجيد، نيز هنگامى كه سخن از زائران خانه خدا در ميان آمده است، ابتدا نام افراد پياده را ذكر فرموده است: