26امكان‌پذير است. بنابراين در زمانى كه ظلم و جور فراگير باشد، حج، جهاد شيعه و ولايت مداران علوى قلمداد شده است. هر چند در برخى شرايط افضل از حج، مقام مردى است كه در راه خدا جهاد كند تا به شهادت برسد. 1
ج) انفاق براى حج
حج گزاردن مخارجى دارد اما هزينه‌اى كه انسان براى حج مى‌پردازد، بسيار ارزشمند و گرانبهاست. درهمى كه انسان براى حج انفاق مى‌كند، گاه معادل هزاران درهمى است كه در راه حق بپردازد. گاهى گفته مى‌شود درهمى كه انسان براى حج مصرف كند معادل هزار درهم است. در برخى از روايات امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:
«درهمى كه حاجى براى حج پرداخت مى‌كند، برابر هزاران هزار درهمى است كه در راه خدا صرف شود.» 2
و گاهى يك درهم از بيست هزار درهم برتر و بالاتر شمرده شده است. 3 اين امر حكايتى واضح از ارزش فراوان حج دارد. حج را با پول نمى‌توان سنجيد و پولهاى فراوان مقابل يك حج بيرنگ مى‌شود. به فرمودۀ پيامبر صلى الله عليه و آله اگر انسان به اندازۀ كوه ابوقبيس طلا در اختيار داشته باشد و آن را در راه خدا صرف كند، هرگز به اندازۀ يك حج نمى‌شود 4 زيرا اجر و جايگاه زائر خانۀ خدا از اينها برتر و بالاتر است.
هزينه‌اى كه انسان براى حج در نظر مى‌گيرد، چه پيش از موسم و چه در موسم و چه پس از آن، چون در راه حج مصرف مى‌شود، ارزشى هزار برابر مى‌يابد، كمِ آن، زياد است تا چه رسد به زياد آن. اگر به حداقل اكتفا كند، خداوند آن را افزايش داده، هزاران برابر كرده يا براى او ذخيره آخرت مى‌كند و به عنوان انفاق فى سبيل اللّٰه در نظر مى‌گيرد و يا در همين دنيا به او باز مى‌گرداند.
به هر تقدير بايد دانست مسيرى كه انسان پول خود را هزينه مى‌كند، اهميت دارد. امكانات