24تاريكى به سر مى‌برد، انديشمندان مسلمان به كشفيات نوينى در عرصه‌هاى علمى دست يافتند و آرام آرام اين حركت علمى مسلمانان تا آندلس و قلب اروپا پيش رفت. انديشمندان غربى از دستاوردهاى علمى مسلمانان بهره گرفتند و توانستند پايه‌هاى تمدن امروز خويش را با استفاده از كشفيات و توليدات علمى جهان اسلام بنا نمايند. اما با وجود آن‌كه جهان اسلام در روزگارى مركز توليد و صدور علم محسوب مى‌شد، يكباره با ركود علمى مواجه شد.
از سوى ديگر، با وجود آن‌كه مسلمانان در سال‌هايى كه كشورهاى اروپايى در وضعيت قرون وسطايى بسر مى‌بردند صاحب تمدن عظيم و قدرتمندى بودند كه بر بسيارى از مناطق جهان احاطه داشت، اما به دليل بروز اختلافات شديد و تفرقه ميان مسلمانان به وضعيتى دچار شدند كه در آغاز قرن بيستم هيچ كشور اسلامى قدرتمندى در جهان و در صحنه روابط بين‌الملل حضور نداشت.
پيدايش فرقه‌هاى مذهبى و رواج خرافات و بدعت‌ها، افراط و تفريط در نحوۀ درك و فهم احكام اسلامى و شيوه‌هاى اجرائى آنان بويژه در زمينه مسائل اجتماعى ازجمله علل فاصله‌گرفتن مسلمانان از ارزش‌ها و سنن الهى بود. مسلمانان تفسير واحدى از اسلام نداشته و گاه در برخى زمينه‌ها، ديدگاه‌هاى آن‌ها با يكديگر بسيار متفاوت بود. اين تفاوت‌ها، موجب شد كه در عمل نيز مسلمانان چندگونه و گاه متضاد رفتار كنند. اين درحالى است كه اسلام و مبانى آن، از يك حقيقت واحد سرچشمه مى‌گيرد.