49بيان مىكند: 1 «آنچه در اين سفر مىگذرد يادآور آخرت و آمادگى براى آن و اشاره به مرگ و قبر و بعث و نشور و حال بهشتيان و دوزخيان است» و همانگونه كه توشه آخرت تقواست، توشۀ سفر حج نيز جز تقوا چيزى نيست. با تقوا بايد رفت و با تقواى بيشتر مراجعت كرد و زائر بايد به اين توشۀ معنوى فكر كند تا شايستۀ ضيافةاللّٰه شود و به تداركات ظاهرى و راحتى وسيلۀ سفر و پذيرايى و خواب و خوراك چندان وابسته نباشد كه از كاروان اهل معنى فرو ماند.
توديع و بدرقه مسافر
ازآداب مقدماتى سفر اين است كه مسافر توديع و خدا حافظى كند و بىخبر به سفر نرود. امام صادق عليه السلام ازقول پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نقلكردهكه فرمود:
«حَقٌّ عَلَى الْمُسْلِمِ اذٰا أرٰادَ سفراً أنْ يُعْلِم اخْوانَه وَ حَقّ عَلىٰ اخْوانِهِ اذا قدم أن يأتوهُ». 2
«حق است بر مسلمان كه هرگاه اراده سفر دارد، به برادرانش اعلام كند و بر آنهاست كه چون از سفر باز مىگردد به ديدارش بشتابند.»
توديع و اعلام سفر آثار سودمندى دارد؛ از جمله اينكه در چنين لحظاتى كه زائر عزم حج دارد و با اقوام و آشنايان خداحافظى مىكند، برخورد عاطفى او با افراد، كدورتها را از دلها مىزدايد و بسا با يك ديدار و حلاليت خواستن، مسائل مهمّ حقوقى تصفيه مىگردد. علاوه بر آن، روابط عاطفى در سفر و حضر تجديد مىگردد و نيز دعاى خير زائر شامل