43 «حاجى حاجى مكه» كه حكايت از درازى و طول سفر دارد پيدا شد.

خواهى كه درون حرم عشق خرامى در ميكده بنشين كه ره كعبه دراز است

عراقى

سنايى دربارۀ ممدوح خود احمد عارف كه نتوانسته بود به هنگام و به موقع، خود را به مكه برساند و اعمال حج را به جا آورد گفته است:

چون به حج رفتى مخور غم گر نبودت حج از آنك كار رفتن از تو بود و كار توفيق از خداى ¹

خاقانى‌ازاينكه نتواند خود را به موقع به حج برساند نگران است و به ساربان مى‌گويد:

ساربانا به وفا بر تو كه تعجيل نماى

حاجى هنگام خداحافظى با بدرقۀ حزن‌انگيز همراهان رو به رو بود زيرا بسيار بودند حاجيانى كه در غربت و بيابانهاى باديه مى‌مردند و همانجا دفن مى‌شدند و هرگز به‌كعبه نمى‌رسيدند. ³ از اين‌رو ازهمه‌چيز وهمه‌كس دل‌مى‌بريدند وباآنهاوداع مى‌كردند.

كاملى گفته است از پيران راه

دعاهايى كه در اين زمينه وارد شده همه حكايت از آن دارد كه سفر حج، سفرى پرمخاطره و پرمشقت بوده و از امنيت نيز برخوردار نبوده است. ⁵