15اصرار مىورزد. اين بعضى از انسانها هستند كه با پندار خويش تصور مىكنند از غير خدا كارى ساخته است. بتها در دايرۀ وهم بتپرستان تأثيرگذار هستند، نه در عالم واقع. از اين رو با جملۀ «فَأَنّٰى تُصْرَفُونَ» بيان مىكند كه چرا از واقعيت روىگردان شدهايد و به عالم خيالات روى آوردهايد.
«فَسَيَقُولُونَ» ؛ اين جمله در چندين آيه به چشم مىخورد. لازم است در اينجا در بارۀ آن توضيحى داده شود تا در ديگر موارد نيز مورد استفاده قرار گيرد. معناى آن چنين است: مشركان به زودى خواهند گفت كه انجامدهندۀ امور ياد شده، خداوند است.
حال چند نكته قابل دقت است و آن اينكه: آيا مراد آيه اين است كه اى پيامبر! تو در آيندۀ نزديك از مشركان سؤال خواهى كرد و آنان چنين پاسخى خواهند داد. يا بر فرض كه سؤال كنى در جواب چنين خواهند گفت. يا مطلب سومىاست و آن اين كه فطرتهاى آنان چنين حكمى مىكند، به طورى كه اگر آنان به فطرت خويش رجوع كنند و بر طبق فطرت جواب دهند، خواهند گفت: خداوند انجامدهندۀ اين امور است.
براى اثبات مطلبى كه مقصود ماست هر كدام مراد باشد كافى است؛ زيرا مقصود ما اين است كه آيه دلالت دارد كه مشركان به ربوبيت و خالقيت خداوند - نسبت به امور ياد شده - اعتراف داشتهاند؛ زيرا بنا بر وجه اوّل و يا دوم مقصود اين است كه در صورت پرسش يا فرض پرسش، جواب آنان اعتراف است و در وجه سوّم كه فطرت آنان گوياست، باز اعتراف درونى است.
يك نكتۀ ظريف در «فَسَيَقُولُونَ» به چشم مىخورد و آن، آوردن «س»