14كتابشناسى تاريخى زيارت و كتابشناسى تحليلى انتقادى زيارت نيز بسيار ضرورى است كه انجام آن همت والاى محققان و كارشناسان خبره را مى‌طلبد.
پيشينۀ كتابشناسى زيارت
تاكنون كتاب مستقلى به عنوان كتابشناسى زيارت به چاپ نرسيده است و به نظر مى‌رسد كه اين مجموعه، اولين كار مستقل درباره توصيف كتاب‌هاى زيارت باشد.
اگرچه در مقدمه كتاب ارزشمند موسوعۀ زيارات المعصومين كه به همت استاد ارجمند جناب آقاى رفيعى‌پور منتشر شده، فهرستى از حدود چهارصد كتاب زيارتى آمده است كه بر مجموعۀ حاضر فضل تقدم دارد.
گزارشى از كتابشناسى زيارت
اين كتابشناسى، جامع ( exhaustive) نيست، بلكه گزيده ( selective) است. در اين مجموعه، حدود يكصد كتاب مهم دربارۀ زيارت و مزار و زيارتگاه و موضوعات مرتبط گزيده و معرفى شده است.
اين كتابشناسى، توصيفى ( Desc riptive )است نه تحليلى - انتقادى ( Analytical / critical). در معرفى هر كتاب، بيشتر به توصيف محتواى آن پرداخته و از تحليل انتقادى پرهيز شده است.
موضوع اصلى اين مجموعه، مفهوم زيارت و زيارتنامه‌ها در اسلام است، اما از آنجا كه اين آموزۀ دينى با مفاهيمى چون مزار، توسل و... به شدت گره خورده است، تفكيك آنها امكان‌ناپذير نيست. بنابراين، زيارت محور اصلى اين مجموعه است و پيرامون آن به اين موضوعات نيز پرداخته شده است: مزارات، توسلات، زيارتگاه‌هاى اسلامى، جغرافيا و تاريخچه زيارتگاه‌هاى اسلامى و...
فراهم كردن كتابشناسى جامع و توصيفى زيارت، نه ممكن است و نه مطلوب. ممكن نيست، زيرا هزاران كتاب درباره اين موضوع نوشته شده كه دستيابى به همۀ آنها امكان ندارد. انجام اين كار مطلوب هم نيست، چرا كه برخى از آنها فاقد معيارهاى يك كتاب مهم است.
زبان اين كتابشناسى، فارسى و عربى است و تنها كتاب‌هايى را معرفى كرده كه به فارسى و عربى نوشته يا ترجمه شده‌اند.
مهم‌ترين معيارهاى ما براى انتخاب كتاب‌ها عبارت است از:
الف) قدمت آنها؛ مانند كامل الزيارات ابن قولويه قمى (قرن4)
ب) تأثيرگذارى آنها؛ مانند آثار زيارتى علامه مجلسى.
ج) مرجع بودن آنها؛ مانند كامل الزيارات و يا مزار شهيد اول.
د) اعتبار آنها؛ مانند آثار شيخ مفيد، علامه مجلسى.
ه( ابتكارى بودن موضوع و قالب و نحوۀ بيان آنها؛ مانند فرهنگ زيارت جواد محدثى.
و) تقليدى، رونويسى و تكرارى نبودن آنها؛ مانند اكثر ترجمه‌هايى كه از زيارت عاشورا يا دعاى توسل شده كه در اين مجموعه، معرفى و توصيف نشده است.
چون هر كتاب، ويژگى‌هاى خاص خود را دارد، بنابراين، ملاك مهم بودن يا مهم نبودن كتاب‌ها، با يكديگر متفاوت است و نمى‌توان همۀ آثار را از يك منظر بررسى كرد يا با يك حكم كلى درباره همۀ آنها قضاوت كرد.