71خود باز گشته بود و رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگز جز آن حج كه حجةالوداع خوانده شد، از مدينه حجّ نكرد، دليل آن نيز بيرون شدن زمان حج به وسيلۀ كفار و نيز طواف عريان آنها بوده است. تا اين كه خداوند مكه را به دست پيامبرش صلى الله عليه و آله فتح كرد.
حمس و حلّه
اخبار و شرح حال آنان را تنى چند از اهل اخبار و راويان؛ از جمله زبير بن بكار نقل كرده است. او مى‌گويد: ابراهيم بن منذر از عبدالعزيز بن عمران نقل كرده كه گفت:
حمس از قريش هستند و كنانه و خزاعه از زادگان قريش و عرب مى‌باشند. و نيز فرزندان ربيعة بن عامر از حمس هستند كه شامل ربيعه و كلاب و عامر مى‌باشند. آنها از مادرى به نام مجد دختر تميم بن غالب زاده شده‌اند و همگى از حُمس مى‌باشند و از اين جهت حمس نام گرفتند كه در كنار كعبه مى‌زيستند كه سخت و محكم [ حمساء] است و رنگ آن سفيد تيره مى‌باشد. و مى‌افزايد: اينان عادات ويژۀ خود را داشتند؛ از جمله چيزى را با پنير مخلوط نمى‌كنند و كره را آب نمى‌كنند و مَشك نمى‌فروشند و جز در مزدلفه وقوف نمى‌كنند و نيز در كعبه لخت به طواف نمى‌پردازند و در چادرهاى پشمى سكونت نمى‌گزينند و... . آنها ماه‌هاى حرام را ارج مى‌نهند و به حقوق همديگر احترام مى‌گذارند و مانع از ستمگرى مى‌شوند و از ستمديدگان حمايت مى‌كنند.
محمد بن فضاله، از مبشّر بن حفص، از مجاهد برايم نقل كرده كه گفت: حمس قريشى‌هستند و فرزندان عامر بن صعصعه و ثقيف و خزاعه و مدلج و عدوان و حارث بن عبد مناة و عضل از پيروان قريش مى‌باشند و عرب‌هاى ديگر از طايفۀ حلّه هستند.
محمد بن حسن، از محمد بن طلحه، از موسى بن محمد و او از پدرش برايم نقل كرده، مى‌گويد: حمس در پيمانى شركت نداشتند ولى اين امر [ يعنى هم‌پيمانى] آيينى بود كه قريش در نظر گرفتند و در آن اتفاق نظر پيدا كردند.
قبيلۀ حلّه در حج خود، تنها در لباس‌هاى نو، يا لباس مردم مكه به طواف مى‌پرداختند و خوش نداشتند كه طواف را با لباس‌هايى كه معصيت در آنها انجام گرفته