61همانطورى كه خانه خدا را طواف مىكند حجر اسماعيل را يعنى قبرهاجر را نيز جزء طواف قرار دهد. به عبارت ديگر پاكى و اخلاص و از خود گذشتگى هاجر باعث شد كه قبرش چونان خانه خدا ارزش پيدا كند و جزء طواف قرار گيرد.
5. در همه جا روى قبر نشستن و در قبرستان نماز خواندن مكروه است اما در داخل حجر اسماعيل همانجا كه قبر هاجر است نماز خواندن بسيار مستحب است و همانجاست كه مردم مىروند و زير ناودان طلا نماز مىخوانند و حاجت خود را از خدا مىگيرند.
اينها همه ثمرات معامله با خداست. هاجر مخلصانه براى خدا عمل كرد و خداوند اين پنج ويژگى را در حج براى هاجر قرار داد تا ياد او در خاطرهها بماند. همه اينها مقدارى است كه ما مىفهميم و تازه همه اينها اثراتى است كه در دنيا بر عمل و اخلاص هاجر مترتب شده است، اما آنچه كه نزد خدا مىيابد به مراتب بيشتر و بهتر است.
بنابراين اى مردم سعى كنيد در اين مدت تمرين اخلاص كنيد، تمرين طهارت روح كنيد، تمرين ايثار و فداكارى و معامله با خدا كنيد و تمرين عاشقى كنيد، كه با عشق به خدا نهتنها همه سختىها آسان مىشود بلكه همه سختىها شهد و عسل مىشود «و ما رأيت الاّ جميلاً» 1 براى شما نيز معنى پيدا مىكند.
* سخنرانى تمام شد. من و حسن و نرگس به سوى خانه روانه شديم.