286- تولّى و تبرّى، شفاعت، توسل، دعا و... معارفى از اين دست.
- طرح آرمان‌هاى والا و خواسته‌هاى متعالى و نيازهاى برتر.
- و... برخى موضوعات ديگر، كه بهتر است آنها را با ارائه شواهد و نمونه‌هايى از متن زيارتنامه‌ها بررسى كنيم.
آنچه هنگام مطالعۀ اين متون، به‌وضوح به چشم مى‌خورد و به ذهن مى‌آيد، اين است كه امامان شيعه، با توجه و عنايت كامل، از اين طريق در صدد بيان «معارف اسلام» بوده‌اند و در قالب يك متن زيارتى، بسيارى از آنچه را كه جزء عقايد صحيح اسلامى است، يا ارزش‌هاى والاى مكتبى يا فضايل برجستۀ ائمه دين به‌شمار مى‌رود، يا حقايق مسلّم تاريخى دربارۀ اهل‌بيت پيامبر و ماجراى زندگيشان در رابطه با حق است، و آنچه را كه جزء تكاليف شيعه و وظايف قلبى و زبانى و عملى آنان نسبت به اولياى دين و حجت‌هاى خداست، بيان كرده‌اند.
به اين صورت، «زيارت»، يك مكتب تعليمى و تربيتى شيعه است كه زيارتنامه‌ها، به عنوان متن آموزشى و كتاب درسى، در اين «مكتب معنوى» مى‌تواند مورد دقت قرار گيرد.
البته ابعاد سياسى و اجتماعى هم در آنها وجود دارد كه به آنها اشاره خواهد شد. اين، با شناخت شرايط سياسى و جوّ حاكم بر عصر ائمه، آسان‌تر فهميده مى‌شود.
1. زيارتنامه و اعلام مواضع
تلاش و تحرك انسان‌ها وقتى از عقيده و بينشى نشأت گيرد و تابع اصول و ملاك‌هايى باشد، اين نشانۀ «موضع» داشتن انسان است.
آنكه در مسائل فكرى و يا شيوه‌هاى برخورد عملى، به اصول و مبناهايى پايبند است و در راه حفظ آنها مى‌كوشد و حركات و سكنات خود را با آن مبنا و اصول، هماهنگ و منسجم مى‌كند، او انسانِ «موضع‌دار» است.
بر خلاف آنان كه در كارها و انديشه‌هايشان، از معيارهاى خاصى تبعيت نمى‌كنند و به چيزى پايبند نيستند و اصولى بر خط فكرى يا جريان عملى آنان حاكم نيست،