39 كلمۀ توحيد يعنى كلمۀ لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اللّٰهُ مجموعاً نفيى است و اثباتى، بدون نفى ماسوا، دم از توحيد زدن ناممكن است. اين است كه عصيان و تسليم و كفر و ايمان قرين يكديگرند؛ يعنى هر تسليمى متضمن عصيانى و هر ايمانى مشتمل بر كفرى، و هر ايجاب و اثبات مستلزم سلب و نفيى است فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطّٰاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللّٰهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقىٰ ¹

«بى‌ترديد دعوت قرآن براساس آزادى از غير خدا و بندگى خدا، تمرّد از اطاعت غير او و تسليم در برابر او استوار است. كلمۀ لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اللّٰهُ كه پايۀ اساسى بناى اسلام است، استوار است بر نفيى و اثباتى، سلبى و ايجابى، كفرى و ايمانى و تمرّدى و تسليمى؛ نفى و سلب و كفر و تمرّد نسبت به غير حق. و اثبات و ايجاب و ايمان و تسليم نسبت به ذات حق. شهادت اول اسلام يك «نه» فقط نيست، همچنانكه تنها يك «آرى» نيست، تركيبى است از «نه» و «آرى». ²

سخنان بزرگان اهل معرفت نيز در زمينۀ فطرى بودن