52اين تلبيه‌ها نشان مى‌دهد كه زائر بيت اللّٰه جواب «خدا» را مى‌دهد نه جواب «خليل خدا» را، گرچه جواب خليل خدا هم جواب خداست. و گرچه جواب خدا بدون جواب خليل خدا نيست. امّا اين شهود عارف زائر بيت اللّٰه است كه فرق مى‌كند. تلبيه‌ها هم يكسان نيست گرچه ممكن است كسى بگويد: «لبّيك ذا المعارج لبّيك» و لكن در حقيقت به «وَ أَذِّنْ فِي النّٰاسِ بِالْحَجِّ» لبيك مى‌گويد و دعوت خليل را لبيك مى‌گويد نه دعوت جليل را؛ چون هر اندازه كه انسان در همان مرحله اوّل پاسخ داده باشد به همان اندازه در مقام ظاهر هم لبيك مى‌گويد. انسانها دوبار لبيك مى‌گويند و اين دو لبيك در طولِ هم هستند و همواره اين دو بار محفوظ است. يك قضيۀ تاريخى و قضيّة فى واقعه نيست كه گذشته باشد.
در قرآن كريم آمده است:
«وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قٰالُوا بَلىٰ » 1
خداوند به رسول خود فرمود: گرچه اين آيۀ شريفه، مخاطب پيامبر خدا است و لكن در حقيقت همۀ انسانها را خطاب قرار داده است كه: به ياد آوريد آن صحنۀ ميثاق‌گيرى را كه ما از شما تعهد گرفتيم و حقيقت خودتان را به شما نشان داديم. شما ربوبيّت ما را فهميديد و عبوديّت خود را هم مشاهده كرديد و گفتيد: «بَلىٰ » . در جواب خدا كه فرمود: «آيا من ربّ شما نيستم؟» گفتيد: «آرى ربّ ما هستى.»
اين يك صحنه بود كه خداوند بندگان را به مشاهدۀ آن كشيد وصحنۀ