39از آنجا كه روح تعبّد در حج بيشتر است، سرّ بسيارى از مناسك با عقل عادى قابل تبيين نيست. لذا به هنگام گفتن لبيك، عرض كرد: «تعبّداً و رقّاً» نظير ذكرى كه در سجدۀ تلاوت گفته مى‌شود.
پس حج يك سلسله دستوراتى دارد كه با بندگى محض و رقّيت صرف و عبوديّت تامّ هماهنگ‌تر است، براى اين كه آن اسرار و منافع مرموز را تبيين كنند، در روايات به صورت منافع آورده‌اند و گاهى هم به صورت داستان در سخنان اهل معرفت و دل آمده است. از يك سو به عنوان بيان اسرار است و از سوى ديگر به عنوان داستان مى‌خواهند بخشهاى اساسى حج را خوب تفهيم و تبيين كنند.
تقوا و پارسايى روح عمل است
چون محور پذيرش هر عملى تقوا و وارستگى است، خداوند متعال اساس كعبه و مناسك حج را با تقوا پى‌ريزى كرد. قبل از اسلام به حج و زيارت كعبه مى‌پرداختند و در اطراف كعبه طواف مى‌كردند و مناسك حج؛ نظير قربانى و مانند آن، بجا مى‌آوردند، اما آميخته با شرك بود. به هنگام ذبح قربانى مقدارى از گوشت آن را به ديوار كعبه مى‌آويختند و نيز مقدارى از خونش را بر ديوار خانه مى‌ماليدند. اين عبادت توحيدى را با آن شرك مشوب كرده بودند. اسلام كه آمد، فرمود:
«لَنْ يَنٰالَ اللّٰهَ لُحُومُهٰا وَ لاٰ دِمٰاؤُهٰا وَ لٰكِنْ يَنٰالُهُ التَّقْوىٰ مِنْكُمْ» 1
«خداوند متعال اين قربانى را با گوشت نمى‌پذيرد، با خون نيز