44

فذلك ادنى ما يرجع به الحاج». ¹

حاجيان كه باز مى‌گردند سه دسته‌اند: دسته‌اى از آتش آزاد مى‌شوند؛ دسته‌اى از گناهان خود خارج مى‌گردند مانند، روزى كه از مادر تولّد يافته‌اند؛ و دستۀ سوّم با مصونيّت مال و عيال بر مى‌گردند و اين كم‌ترين بهره‌اى است كه عايد شخص حاجّ مى‌شود.

علّت اختلاف در بهره چيست؟

واضح است كه سبب اختلاف در بهره و ثواب، اختلاف در نيّت و تفاوت در مراتب معرفت ربّ البيت و درك لطايف و اسرار عبادت و اثر گرفتن روح از مناسك حج است.

كسى كه با نيّت پاك و فقط براى خدا و جلب رضاى او مى‌رود، با انجام هر قسمتى از مناسك حج مى‌كوشد تا پله‌اى از پلّه‌هاى نردبان قرب خدا را بالا رفته و بندى از بندهاى اسارت نفس را از پاى عقل بگشايد تا به حول و قوّۀ پروردگار، وقتى بر مى‌گردد، دامى از دام‌هاى شيطان بر سر راهش نباشد و زنجيرى از زنجيرهاى دنياى حيله‌گر و مكّار، به گردنش نيفتد و به دوزخش نكشاند.

اين آدم از مكّه بر مى‌گردد، در حالتى كه بيمۀ خدايى شده و براى هميشه از آتش نجات يافته است كه فرمود: «صنف يعتق من النّار».

اما فرد ديگرى مى‌رود براى اين‌كه فقط تكليفى از گردنش ساقط شود و ذمّه‌اش از واجبى از واجبات دين فارغ گردد، بدون اين‌كه توجّه به روح عمل داشته و در فكر ازالۀ رذايل از نفس و تحصيل فضايل قلب باشد. اين آدم به بركت حج، گناهان گذشته‌اش آمرزيده مى‌شود، امّا چون نفس بدانديشش هنوز از خاصيّت گناه‌انگيزى تخلّص نيافته است، بايد شديداً مراقب آينده‌اش باشد كه مبادا وسوسه‌هاى شيطان و تسويلات نفس امّاره‌اش، بار ديگر آلوده‌اش كند و به آتشش بكشاند.

ولذا دربارۀ اين دسته فرمود: «صنف يخرج من ذنوبه كهيئة يوم ولدته امه ».

فرد سومى هم مى‌رود براى اينكه خود را از فشار توبيخ و ملامت مردم برهاند و