39با شما باشند.

از ديگر دستورات مناسك حج اين است‌كه: وَ اذْكُرُوا اللّٰهَ فِي أَيّٰامٍ مَعْدُودٰاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلاٰ إِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلاٰ إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقىٰ وَ اتَّقُوا اللّٰهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ . ¹

در اين آيه و آيات پيشين، دستوراتى دربارۀ اعمال حج داده شده است.

آيه دستورى است به حج‌گزاران كه ترك افتخار به پدران و اجداد كنند و تنها به ياد خدا باشند؛ يعنى پس از انجام مراسم حج و عيد قربان، در روزهاى 11 و 12 و 13 ذى‌حجّه كه به ايّام تشريق معروف است، تنها به ياد خداباشند و ذكر خداگويند. پس از هر نماز، از ظهر عيد تا صبح روز 13 بگويند: «الله اكبر، الله اكبر، لا اله الاّالله و الله اكبر، و لله الحمد، الله اكبر على ما هدانا، الله اكبر على ما رزقنا من بهيمة الأنعام ...»

يكى از وجه‌هاى نامگذارى اين سه روز به «ايّام تشريق» همين است كه در اين روزها، پس از توفيق در انجام اعمال حج، با تكرار اين اذكار روح انسان روشنى مى‌يابد.

چنين دستورى در آيۀ 200 سورۀ بقره نيز آمده است كه: فَإِذٰا قَضَيْتُمْ مَنٰاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللّٰهَ كَذِكْرِكُمْ آبٰاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً فَمِنَ النّٰاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنٰا آتِنٰا فِي الدُّنْيٰا وَ مٰا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاٰقٍ .

از امام باقر عليه السلام نقل است كه فرمود: در دوران جاهليّت، پس از انجام مراسم حج، اجتماعى تشكيل مى‌دادند و به پدران و اجداد خود افتخار مى‌كردند تا اينكه، اين آيه تفاخر را منع كرد و فرمود: به ياد خدا باشيد، به همان شدّت كه در جاهليّت به پدران و اجداد خود مى‌باليديد. ²

اعمال حج هر يك به نحوى نمادين است؛ از جمله سعى بين صفا و مروه كه ياد آور سعى هاجر در حالت نااميدى است. سعى صفا و مروه از شعائر و نشانه‌هاى خداست: