21
شرايط وجوب حجّةالاسلام
با چند شرط حج واجب مى‌شود و بدون وجود تمامى آنها حجّ واجب نيست.
1 - بلوغ، 2 - عقل. پس‌بركودك‌و ديوانه(1) حجّ‌واجب نيست.(ص20)
3 - استطاعت از جهت مال و صحت بدن و توانايى و باز بودن راه و وسعت وقت و كفايت آن.(2)
استطاعت مالى
4 - استطاعت از جهت مال يعنى داشتن زاد و راحله كه توشه راه و مَركب سوارى است،(3) و چنانچه عين آنها را ندارد كافى است چيزى مثل پول يا متاع ديگر داشته باشد كه ممكن است آن را صرف در تهيه آنها نمايد(4) و شرط است كه مخارج برگشتن(5) را نيز داشته باشد. و امور ديگرى
آيةاللّٰه بهجت: كه قاصر باشد زمان افاقه او از اداء واجب فعلى بر او.
آية اللّٰه زنجانى : و امنيت داشتن در سفر و اين كه تشرف به حج مستلزم هتك حيثيت او نبوده و همچنين زندگيش را مختل ننمايد.
آية اللّٰه سيستانى : اگر به آن نياز داشته باشد.
آية اللّٰه بهجت و نيز اظهر وجوب حج و تحقق استطاعت است بر كسى كه فعلاً زاد و راحله را نداردولى مى‌تواند بمناسبت موقعيّت شغلى خود بدون استيجار كه بعداً ذكر مى‌شود در بين راه كسب كند، و با كسب لايق به شأن، حوائج مناسب هر وقت را تحصيل نمايد بدون خطر و با اطمينان به حصول، مثل خدمت كردن در كاروان به اعمالى كه در غير سفر، شغل او همانهاست.
آيات عظام گلپايگانى، خويى، تبريزى، بهجت، فاضل، سيستانى، صافى: داشتن هزينه بازگشت هنگامى معتبر است كه مكلف قصد بازگشت به وطن خود را داشته باشد. اما اگر نخواسته باشد برگردد، يا خواسته باشد در جاى ديگرى غير از وطن خود ساكن شود، بايد هزينۀ رفتن به آن جا را داشته باشد، و دارا بودن هزينۀ بازگشت به وطن لازم نيست.
آية اللّٰه سيستانى : مگر اينكه بيشتر از هزينۀ بازگشت به وطن باشد كه در اين صورت اگر ناگزير از سكونت در آنجا نباشد، هزينۀ بازگشت به وطن در وجوب حج كافى است.
آية اللّٰه بهجت بنحويكه بواسطه حج ناچار به تبديل محل اقامت و مسكن نشود.
آية اللّٰه خويى، آية اللّٰه تبريزى : داشتن هزينه بازگشت هنگامى معتبر است كه مكلّف قصد بازگشت به وطن خود يا جايى كه دورتر از وطن نباشد را داشته باشد ولى اگر قصد رفتن بجايى دورتر از وطن خود را داشته باشد داشتن هزينه برگشت به وطن كافيست ( البته مقصود جايى است كه از نرفتن به آنجا بحرج نمى‌افتد ).
آية اللّٰه خامنه‌اى : اگر تصميم به بازگشت داشته باشد.
آية اللّٰه خويى رحمه الله : داشتن مازاد بر مصارف و رفتن و برگشتن در تحقّق استطاعت شرط نيست بلى اگر به علّتى اداء حج بر مكلّف مستلزم وقوع در حج باشد حج بر او واجب نيست.
آية اللّٰه زنجانى : داشتن هزينۀ بازگشت در صورتى معتبر است كه مكلف نيازى به برگشتن داشته باشد و اگر انجام حج باعث شود كه حاجى ملزم به سكونت در جاى ديگرى غير از وطن خود شود بايد هزينه رفتن به آنجا را داشته باشد.