2آن كه انجام ندادن حج به جهت نياز شديدى كه او را مستاصل كرده، يا بيمارى و علتى كه توانايى حج را از او گرفته يا ممانعت حكومت باشد» . ¹

اقسام حج

حجّ را انسان يا براى خود انجام مى‌دهد و يا از طرف شخص ديگر كه به آن حجّ نيابى مى‌گويند و هر يك از دو قسم يا واجب است يا مستحبّ. حجّى را كه شخص براى خود انجام مى‌دهد و در آئين اسلام بر هر مكلفى كه مستطيع است، واجب مى‌باشد حَجة الاسلام مى‌گويند. و گاهى از راه‌هاى ديگر مثل نذر، عهد، قسم و باطل شدن حج انجام شده واجب مى‌شود.

هم چنين حج از نظر موقعيت و محل زندگى مسلمانان و چگونگى انجام آن به سه قسم تقسيم مى‌شود:

1 حجّ تمتّع 2 حجّ اِفراد 3 حج قِران.

حج تمتع وظيفه كسانى است كه چهل و هشت ميل كه تقريباً معادل نود كيلومتر است از مكه دور باشند. و حج اِفراد و قِران وظيفه كسانى است كه در مكه يا در كمتر از مسافت مذكور باشند.

حج تمتع با حج اِفراد و قِران در بعضى از مناسك و اعمال تفاوت دارد كه در آينده بيان خواهد شد.

بخش اول: حَجّة الاسلام و حج نيابى

فصل اول: حَجّة الاسلام

مسأله 1 حَجّة الاسلام براى فرد مستطيع در تمام مدت عمر فقط يك مرتبه واجب، و در دفعات بعد مستحبّ است.

مسأله 2 وجوب حَجّة الاسلام بر شخص مستطيع فورى است يعنى واجب است آن را در اولين سال استطاعت به جا آورد. و تاخير آن بدون عذر جايز نيست. و در صورتى كه آن را به تأخير بيندازد معصيت كرده و حج بر عهدۀ او مستقر مى‌شود و واجب است در سال بعد آن را انجام دهد.

مسأله 3 اگر درك حج در سال حصول استطاعت، متوقّف بر مقدّماتى مانند تهيّه اسباب و مقدّمات سفر باشد، تحصيل آن واجب است به طورى كه اطمينان پيدا كند كه در همان سال به حج مى‌رسد. و در صورتى كه شخص كوتاهى كند و در آن سال به حج نرسد، عصيان كرده است و حج بر او مستقر مى‌شود و واجب است در هر صورت بعداً به حج