10است. ايشان ابتدا به عمره‌هاى پيامبر(ص) پرداخته و سپس حج‌هاى آن حضرت را مورد بررسى قرار داده است. در بخش عمره‌ها، به پنج عمره: عمره حديبيه، عمرة القضاء، طواف فتح مكه، عمره غزوه حنين و عمره حجةالوداع و در باب حج‌هاى پيامبر(ص)، به برخى از حج‌هاى آن حضرت كه در منابع و روايات اماميه آمده، اشاره و بررسى شده است. حجةالوداع، مقام صادقَيْن نزد اهل سنت و حديث حج النبى(ص) محورهاى پايانى مقاله را تشكيل داده‌اند.
حج پيش از اسلام
حج، يعنى قصد اماكن مقدسه، از دير زمان در ميان اقوام سامى رايج و جزو شعائر بوده است. واژه «حج» از لغات سامى است كه از ماده حك گرفته شده و در عبرانى به «حك» تعبير شده است. 1 حج در ميان اقوام عرب نيز مرسوم بوده است. منتهى حج به محل خاصّى كه تمام عرب بدانجا روند، منحصر نمى‌شده، بلكه طبق نوشته «كلبى» قبيله «ازْد» به عنوان حج به مكه مى‌رفتند و «قريش» به قصد زيارت بت «عُزّى» حج مى‌كردند و قبيله «مُذحَج» حجشان بت «يَغوث» بوده و قبائل «لَحم» و «قُضاعه» و «جُذام» و اعراب ساكن شام به محل «اقيصر» حج مى‌نمودند. 2
در موسم‌هاى حج، مردم در مكان‌هاى مقدس گرد مى‌آمدند و با زينتى هر چه تمامتر مراسم مخصوص زيارتگاه را انجام مى‌دادند و هر كس به اندازه توان خويش هديه‌اى تقديم مى‌كرد و شتر يا گوسفندى قربانى مى‌نمود كه گوشت آن به مصرف سَدَنه و متوليان زيارتگاه و همچنين به مستمندان مى‌رسيد. 3
حج كعبه
از آن زمان كه حضرت ابراهيم(ع) به دستور خداوند، با كمك پسرش اسماعيل و هميارى مردم، كعبه را ساخت، اين خانه يكى از مراكز حج و زيارتگاه‌هاى قوم عرب