312. وحدت مذهبى به معناى اخذ مشتركات هر مذهب و كنارگذاشتن مفترقات و در نتيجه مكتب جديدى را اختراع كردن. اين نوع وحدت نيز از نظر ايشان معقول و مطلوب نيست:

بديهى است كه منظور علماى روشنفكر اسلامى از وحدت اسلامى، حصر مذاهب به يك مذهب يا اخذ مشتركات مذاهب و طرد مفترقات آنها - كه نه معقول و منطقى است و نه مطلوب و عملى - نيست. ¹

3. وحدت مذاهب به معناى وحدت پيروان مذاهب در مقابل دشمن مشترك. اين نوع وحدت از نگاه ايشان شدنى و بلكه لازم است. از ديدگاه استاد شهيد، منظور انديشمندان مدّعى وحدت مسلمين يا مذاهب اسلامى همين معناست:

وحدت اسلامى به هيچ وجه ربطى به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمين اتحاد پيروان مذاهب مختلف در عين اختلافات مذهبى، در برابر بيگانگان است... منظور اين دانشمندان (علماى روشنفكر اسلامى)، متشكل شدن مسلمين است در يك صف، برابر دشمنان مشتركشان. ²

برخى نويسندگان انواع ديگرى براى وحدت ذكر كرده‌اند كه از چند نظر شبيه تقسيمات فوق و از نظرى ديگر متفاوت با آن است. از نظر اين دسته، انواع وحدت عبارتند از: وحدت مطلق، وحدت مصلحتى و وحدت معقول.

1. «وحدت مطلق» عبارت است از: اتفاق نظر در همه عقايد و معارف و احكام اسلامى با همه اصول و فروع آنها. اين‌گونه وحدت با نظر به آزادى انديشه و تعقل در خصوصيات و كيفيات و انتخاب دلايل در عناصر و اجزاى اصلى عقايد و احكام اسلام، به قدرى بعيد است كه مى‌توان گفت امرى امكان‌ناپذير است.

2. «وحدت مصلحتى» آن وحدتى است كه از جبر عوامل خارج از حقيقت و متن