متن کتاب حج و ولایت فقیه - جلد 1 - صفحه 27

(5 تا 244)

27براى ولايت يا قضاوت منصوب شده است، دانسته‌اند ¹ و به تصريح برخى، مصداق واقعى «حاكم» در عصرِ غيبت، فقيه جامع‌الشرايط است. ²

البته بر فقيه جامع‌الشرايط، عنوان «حاكم شرع» نيز اطلاق مى‌شود. حاكم شرع كسى است كه از جانب خداوند متعال براى نظم‌بخشى و ساماندهى امور بندگان و سرپرستى جامعه در قلمرو اختيارات و ولايت تفويضى از سوى خداوند، گمارده شده باشد؛ خواه به طور مستقيم، همچون پيامبر اسلام حضرت محمد(ص)، خواه با واسطه، همچون امامان معصوم(عليهم السلام) كه توسط پيامبر اكرم(ص) به امامت نصب شده‌اند، و خواه با واسطه، مانند نايب خاص يا عام (فقيه جامع‌الشرايط) كه توسط امام معصوم(ع)، به نصب خاص يا عام، منصوب شده است. ³

اين تعبير، از زمان علامه حلّى(رحمه الله) به بعد ⁴ در متون فقهى شيعه رواج يافته است ⁵ و معمولاً در برابر حاكم جور به كار مى‌رود ⁶؛ هرچند در منابع متأخر اهل سنت نيز گاه اين تعبير به كار رفته است. ⁷

واژه «حاكم» دو كاربرد مهم اصطلاحى در علم «اصول فقه» دارد: نخست به معناى شارع حكيم (خدا) است كه در برخى منابع اهل سنت متداول مى‌باشد. علاوه بر اين، شخصِ مكلف را محكومٌ عليه و تكليف را محكومٌ به ناميده‌اند ⁸؛

1) . جامع المقاصد، ج 8، ص 193؛ مسالك الافهام، شهيد ثانى، 1413 ه.ق، ج 10، ص 228.

2) . ايضاح الفوائد، ج2، ص 624؛ جامع المقاصد، ج 12، ص 96؛ مسالك الافهام، ج4، ص 162؛ فقيهان امامى و عرصه‌هاى ولايت فقيه، ج1، صص 49 و 50.

3) . فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت(عليهم السلام)، زير نظر سيدمحمود شاهرودى، 1426 ه.ق، ج3، ص199.

4) . تذكرة الفقهاء، علامه حلى، 1388 ه.ق، ص592 .

5) . ر.ك: ايضاح الفوائد، ج2، ص 384 و ج3، ص486 و ج4، صص256، 308 و 359؛ جواهر الكلام، ج4، صص37، 41 و 45 و ج 12، ص 17 و ج15، ص404 و ج16، ص30 و ج 22، ص 352.

6) . جواهر الكلام، ج 17، ص 258 و ج 22، ص 352؛ جامع المدارك، خوانسارى، 1405 ه.ق، ج 2، ص 264.

7) . كشاف القناع عن متن الاقناع، منصوربن‌يونس بهوتى حنبلى، 1982م، ج 5، ص 554.

8) . المستصفى من علم‌الاصول، محمدبن‌محمد غزالى، ج1، صص8، 24 و25 ؛ اصول الفقه الاسلامى، وهبة الزهلى، ج1، صص35 و 115.

مشخصات کتاب

حج و ولایت فقیهجلد:1نویسنده:عندلیبی، رضانویسنده:درگاهی، مهدیناشر:مشعرمحل نشر:تهران - ایرانسال نشر:1394

دریافت فایل ارجاع:

BibTex | Endnote

سایر جلدهای کتاب:

جلد 1