23
2. حكم اولى و ثانوى
حكم اولى حكمى است كه شارع مقدس، با توجه به مصالح و مفاسدى كه در خود موضوع وجود دارد، آن را جعل مى‌كند. اما حكم ثانوى حكمى است كه شارع آن را با نظر به حالت خاص و استثنايى جعل مى‌كند. 1 اين تقسيم به لحاظ حالاتى است كه براى مكلف پيش مى‌آيد. پاره‌اى از فرق‌هاى اساسى اين دو عبارت‌اند از: 2
1. حكم اولى هميشگى است، ولى حكم ثانوى موقت است؛
2. حكم اولى بر همه مكلفان واجب است، ولى حكم ثانوى تنها شامل كسى است كه در موقعيت استثنايى و حالت اضطرار قرار دارد؛
3. احكام ثانوى در طول احكام اولى قرار دارند؛ به اين معنا كه پس از حدوث حالت استثنايى، به جاى حكم اولى، حكم ثانوى جايگزين مى‌شود. 3
3. حكم حكومتى و غيرحكومتى
اين تقسيم به لحاظ خصوصيات حاكم و جاعل حكم صورت مى‌گيرد.
صاحب جواهر(رحمه الله) درباره حكم حكومتى مى‌نويسد:
امَّا الْحُكْمُ فَهُوَ انْشاءٌ مِنَ الْحاكِمِ لا مِنْهُ تَعالى لِحكْمٍ شَرْعي اوْ وَضْعي اوْ مَوضُوعِهِما في شَيءٍ مَخْصُوصٍ. 4