40به اين ترتيب دفاع هماهنگ و مشترك مسلمانان در برابر دشمنان اسلام، يكى از مصاديق وحدت سياسى مسلمانان مى‌گردد. 1
از مطالب فوق روشن شد كه حج در بستر تقويت هويت دينى، وحدت را ايجاد مى‌كند. ولى از طرف ديگر امروزه امنيت را براساس هويت تعريف مى‌كنند 2؛ يعنى هويت كاركرد امنيت‌زايى دارد. به اين ترتيب وحدت‌آفرينى حج در بستر هويت دينى، سبب ارتقاى امنيت جهان اسلام مى‌شود. خاستگاه اين امنيت در درجه اول ماهيتى نرم‌افزارانه و فرهنگى - اجتماعى دارد. ولى در ادامه و تداوم اين مسير، امنيت سخت‌افزارانه را نيز تقويت خواهد كرد. به اين ترتيب چنان‌كه در قدرت گذشت، امنيت نرم‌افزارانه، مقدمه امنيت سخت‌افزارانه مى‌شود.
3. تشخص هويتى و كنشگرى فعال در عرصه بين‌الملل
مفهوم هويت در علوم مختلف انسانى، كاربرد متفاوت و گسترده‌اى دارد و علم سياست و روابط بين‌الملل نيز، هم در بعد فردى و هم در بعد اجتماعى از آن بهره گرفته است 3 و حتى مى‌توان گفت، هويت معنا و مفهوم نهفته در موضوع روابط بين‌الملل است. 4
از اين رو كشورهاى اسلامى به شرطى كه از تشخص هويتى در سطح بين‌الملل برخوردار باشند، مى‌توانند اسلام را به عنوان يك قدرت قوى و اثرگذار در سطح بين‌الملل وارد كنند. تقويت ايده امت اسلامى سبب مى‌شود كشورهاى اسلامى به عنوان يك قدرت واحد، فراتر از همه هويت‌هاى ملى و مرزهاى جغرافيايى در عرصه بين‌الملل حضور يابند. به عبارت ديگر، كنشگرى فعال در عرصه بين‌الملل، وابسته به