19متعالى «امت اسلامى» منسجم كند. به عبارت ديگر حج از مناسك و آيين مذهبى به عنوان نمادى براى مرزبندى اجتماعى 1 استفاده كرده و مسلمانان را متوجه اين ويژگى و ملاك هويتى مى‌كند.
بيت عتيق كه از اسامى كعبه است داراى معناى «قديمى» نيز مى‌باشد و با دقت در اين معنا، روشن مى‌شود كه به نوعى بيانگر مفهوم امت واحده است. هدف پروردگار اين است كه همه بندگان و امت‌هاى اسلامى را در حكم امت واحده و به مثابه اعضاى يك خانواده يا اجزاى يك ساختمان كه به هم مرتبط بوده و يكديگر را نگاه مى‌دارند، معرفى نمايد. 2
هر يك از اماكن معنوى فرايند حج‌گزارى، داراى چنان عظمت ويژگى و فوايد اين‌جهانى و آن‌جهانى هستند كه مسلمين در طول تاريخ، انگيزه فراوانى براى بهره‌گيرى از آن داشته‌اند. انجام اين مناسك يكسان و تقريباً متحدالشكل كه مسلمانان آنان را با اهداف و انگيزه‌ها و نگرش‌هاى مشترك انجام مى‌دهند، سبب انسجام‌بخشى مسلمانان مى‌شود؛ زيرا خود را در اين موارد و اماكن، برابر و يگانه ارزيابى مى‌كنند. 3
به عبارت ديگر حج با ايجاد پيوستگى در تاريخ اديان توحيدى در مكه و كعبه كه نماد و تجسم توحيد است و همچنين در معرض قرار دادن سابقه تمدنى تاريخ اسلام، تلاش مى‌كند مسلمانان را در بستر تاريخ اسلام متوجه تشابهات اساسى و بنيادين نمايد و هويت تمدنى آنها را تقويت كند. 4 همين مرزبندى و تقويت ايده‌هاى هويت دينى است كه جريان بيدارى اسلامى را قوى‌تر و منجسم‌تر از هميشه در مسير اعتلاى هويت و تمدن اسلامى پيش مى‌برد.