18اگرچه بيشتر شخصيت‌هاى ايرانى‌تبار معاصر و تأثيرگذار در تاريخ عراق و حتى جهان اسلام و عرب، رجال و مراجع دينى‌اند، اما ميان آنها چند نويسنده و اديب نيز ديده مى‌شود كه امروزه از مفاخر نجف اشرف شناخته مى‌شوند. يكى از آن شخصيت‌هاى ممتاز علمى و ادبى، «محمدمهدى جواهرى»، شاعر بزرگ جنبش چپ عراق مى‌باشد كه به‌سبب مبارزات سياسى‌اش عليه حكومت عراق از سال 1953 تا 1958 ميلادى، به سوريه پناهنده شد. 1 جواهرى از نوادگان شيخ محمدحسن نجفى، فقيه نامدار و صاحب كتاب معروف «جواهرالكلام» است كه پدران او اصفهانى بوده‌اند.
چهره نامى ديگر، «جعفر خليلى» است كه پايه‌گذار ادبيات داستانى نوين عراق ناميده مى‌شود. او نوه «ملا على خليلى تهرانى»، از علماى ايرانى حوزه علميه نجف است. او همچنين برادر كوچك‌تر عباس خليلى، نويسنده و روزنامه‌نگار نامدار است كه در جنبش ضداستعمارى عراق بسيار فعال بود.
در سال 1917م حاكمان انگليسى عراق، عباس خليلى و چند تن ديگر را به اعدام محكوم كردند كه البته وى در سفرى پرمخاطره به ايران گريخت. سپس در ايران ازدواج كرد و صاحب دخترى شد كه همان «سيمين بهبهانى»، شاعر معروف است.
در دوره معاصر، روابط دوجانبه بسيار خوبى بر فضاى جامعه دينى و سياسى عراق و ايران حاكم بوده است. برخى از علماى نجف در جنبش‌هاى سياسى ايران نقش برجسته‌اى داشتند؛ براى مثال مى‌توان از سيد حسن شيرازى (ميرزاى شيرازى كه فتواى منع تنباكوى او معروف است)، آخوند خراسانى و ميرزاى نايينى نام برد كه از نهضت مشروطه حمايت كردند.
از سوى ديگر، رجال ايرانى مقيم عتبات عاليات نيز در مبارزات ضداستعمارى