1) . احوال مكه و المدينة، ج 2، ص134.

2) . نخستين بناها در محدوده مسجد، خانه زنان پيامبر (ص) بود، كه در جمع نُه خانه در زمان‌هاى مختلف ساخته شده است. [مسالك‌الابصار، ج 1، ص 126] گفته شده است كه حارثةبن‌نعمان انصارى منازلى در اطراف مسجد داشته و هرچه بر اهل رسول‌خدا (ص) افزوده مى‌شده، او به جاى بعدى منتقل مى‌شده تا آنجا كه همه آنچه را داشته تعلق به رسول‌خدا (ص) گرفته است [فى‌سيرةالرسول، ص 7] پيامبر قبل از ساختن مسجد و خانه، در منزل ابوايوب انصارى(خالدبن‌زيد انصارى نجارى) سكونت داشته است [السيرةالنبويه، ج 2، ص 344] به‌طورى كه هفت ماه در آنجا بوده [فى سيرةالرسول،ص6] خانه ابوايوب در سمت جنوب‌شرقى مسجد بوده و ميان خانه او و خانه عثمان كوچه‌اى بوده كه نامش كوى حبشه بوده است [التعريف، ص 43؛ آثار المدينةالمنوره، صص28 و 29] اين خانه‌ها، مجموعه‌اى از حجره‌ها بود كه به‌صورت دايره‌وار سه جهت از مسجد را در برمى‌گرفت. ابتدا از قسمت جنوبى آغاز شد، پس از آن شرق و سپس در شمال. اين حجره‌ها به ديوار مسجد نچسبيده بود، آن‌گونه كه درهاى آن به مسجد باز شود. [احوال مكة و المدينه، صص 137-135؛ فى‌سيرةالرسول، ص 7؛ التعريف، صص 36 و 37].

3) . يكى از طوايف قبيله اوس، بنو معاويةبن‌مالك بود كه پس از پذيرفتن اسلام، مانند ساير طوايف و محلات، در ميان خانه‌هاى خود مسجدى بنا كردند كه به‌نام «مسجد بنومعاويه» و «مسجدالاجابه» شهرت يافت. [وفاءالوفا، ج 3، ص 828] در منابع شيعه، از «مسجد مباهله» ياد شده كه براساس آنچه شهرت دارد، همين مسجدالاجابة است. اين مسجد در فاصله سيصد تا چهارصدمترى شمال شرقى بقيع و 550 مترى مسجدالنبى (ص) در كنار شارع ستين - شارع ملك فيصل - قرار دارد. عبدالله‌بن‌عمر كه مى‌كوشيد در مكان‌هايى كه رسول‌خدا (ص) نماز خوانده، نماز بگزارد، به ميان طايفه بنومعاويه آمد و از آنان خواست تا محلّ دقيق نماز آن حضرت را به او نشان دهند تا در آنجا نماز بگزارد. [موطأ، مالك‌بن‌انس، ص 35] سعدوقاص مى‌گويد: زمانى پيامبر (ص) از آن‌جا عبور مى‌كرد، وارد مسجد بنومعاويه شده، دو ركعت نماز خواند؛ سپس با خداى خود مناجات كرده، از مسجد بيرون آمد. [تاريخ‌المدينة المنوره، ج 1، ص 75].