23شيعه معتقد است كه خداوند حكيم است؛ يعنى افعال او در غايت اتقان و كمال است، كِتٰابٌ أُحْكِمَتْ آيٰاتُهُ (هود: 1) و افعال خود را براساس غايت‌ها و اغراض معقول و خردپسند (يعنى مصالح و منافعى كه به مخلوقات او باز مى‌گردد) انجام مى‌دهد وَ مٰا خَلَقْنَا السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ وَ مٰا بَيْنَهُمٰا لاٰعِبِينَ (دخان: 38) و از انجام افعال زشت و ناشايست به دور است.

شيعيان بر اين باورند كه خدا عادل است؛ يعنى هر موجودى را به اندازه شايستگى‌ها و ظرفيت‌هايش از موهبت‌ها و نعمت‌ها بهره‌مند مى‌كند وَ مَا اللّٰهُ يُرِيدُ ظُلْماً لِلْعٰالَمِينَ (آل عمران: 108) و در وضع تكاليف و جعل قوانينى كه سعادت و كمال انسان در گرو آن است، كوتاهى نكرده و هيچ‌كس را بيش از توانش مكلف نمى‌سازد لاٰ نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاّٰ وُسْعَهٰا (مؤمنون: 62) و به هر انسانى متناسب با اعمالش جزا مى‌دهد وَ نَضَعُ الْمَوٰازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيٰامَةِ فَلاٰ تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئاً (انبياء: 47).

به باور شيعه انسان نه مجبور است و نه اينكه امور به كلى به او تفويض شده، بلكه معتقد به «امر بين‌الامرين» است؛ يعنى افعال اختيارى انسان، همان‌طوركه به‌صورت حقيقى (نه مجاز) به خود انسان (فاعل مباشر) منسوب است، به نحو حقيقى، به خداوند نيز منتسب است؛ زيرا براساس قدرت و اراده انسان انجام مى‌پذيرد و از سوى ديگر، همه هستى انسان و آثار وجودى‌اش، از جمله افعالش، معلول خداوند و وابسته به اوست وَ مٰا تَشٰاؤُنَ إِلاّٰ أَنْ يَشٰاءَ اللّٰهُ رَبُّ الْعٰالَمِينَ (تكوير: 29). البته فهم اين نظريه چندان آسان نيست.

شيعه معتقد به «بداء» است، با اين توضيح كه خداوند متعال درباره انسان دو گونه تقدير دارد:

1. تقدير قطعى كه هرگز تغيير نمى‌يابد؛

2. تقدير معلق و مشروط كه در نبود برخى شرايط، عوض مى‌شود و تقدير ديگرى جايگزين آن مى‌شود.